Een aardige lezeres van mijn bijdragen en die van de collega-columnisten van Crescas liet mij weten dat ik toch eens iets moest schrijven over Syrië want, zo zei zij mij, ”ik begrijp er werkelijk helemaal niets van.” Hoewel vereerd, enigszins merkwaardig is dit wel, want de betrokkene woont in Israël – waar de kennis over Syrië groot is – en bovendien niet eens zo ver van de kwetsbare Golan hoogtes. Dit is belangrijk strategisch gebied, sinds de oorlog van 1967 in handen van Israël, en later tegen de zin van de Verenigde Naties door Israël tot Israëlisch grondgebied verklaard.
Syrië is ook een land waar vele decennia lang, tot in de negentiende eeuw, een grote politieke strijd werd gevoerd om invloedssferen en macht. Zoals ook in andere belangrijke delen van het Midden-Oosten! Het lijkt mij dat de ontwikkelingen in de laatste vijf jaren van oorlog evenzeer te maken hebben met invloedssferen en zeker ook met de pogingen van zeer radicale islamieten ook in dat land macht en invloed te verwerven.
Nu is het zeker zo dat vooral de pogingen van de radicale ISIS en El Qaida om het land onder te brengen in een groot islamitisch gebeuren, een ernstige bedreiging vormden voor de machthebbers, de alawitische Assad-familie, maar ook voor andere Arabische landen, Israël en het seculiere Westen. De mogelijke val en verdwijning van het regime van de Assad-familie was niet alleen een ambitie van de radicale moslims, maar zeker ook een punt van meningsverschillen tussen enerzijds Rusland en zijn aanhang en anderzijds de Verenigde Staten van Amerika en aanhang. Voor de laatsten was het ideaal indien de verfoeide Assad-familie van het toneel zou verdwijnen en een mogelijkheid zou ontstaan Syrië uit te bouwen tot een democratische staat, waar het respect voor de mensenrechten centraal zou staan. Dat laatste is in elk geval niet gebeurd en ik vraag mij af of dit mooie ideaal in de context van Syrië niet eerder een naïeve en irreële droom was.
Uit het wespennest Syrië, van belang ook voor de directe Arabische en Turkse buurlanden, heeft Amerika zich feitelijk al jaren geleden teruggetrokken en het speelveld geheel aan Rusland, Turkije en Iran gelaten. De omwenteling in de Amerikaanse buitenlandse politiek om zich verder niet te mengen in Syrië in de tijd van president Obama heeft uiteraard te verwachten grote gevolgen gehad.
Wie nu ziet hoe president Poetin toch speelt met Netanjahoe, niet eens in het nadeel van Israël, moet zich afvragen hoe de situatie zou zijn geweest wanneer de Amerikanen een relevante politieke en militaire rol waren blijven spelen. Een kind kan begrijpen dat die rol in Jeruzalem nu node wordt gemist!
Ik denk dat het, bij het zien van alle toestanden en ellende in Syrië, de wijze waarop Iran en Turkije zichzelf een rol hebben toebedeeld en Hezbollah zonder twijfel in betekenis is gegroeid, zonder twijfel zo is dat de betrekkelijke rust in Syrië na jaren van oorlog en honderdduizenden doden toch een zeker perspectief biedt op een stabielere situatie. Het ziet ernaar uit dat deze nieuwe situatie het belang van de Russen dient. Zij immers hebben het regime van Assad gered en krijgen er een versterkte politieke en militaire positie in het oostelijke deel van de Middellandse Zee voor terug. Ook daar speelt de traditionele Oost-Westtegenstelling de bekende rol van het afbakenen van invloedssferen. De Russen zijn zonder twijfel tevreden met hun rol en hun nieuw verworven machtspositie.
Ik weet niet met precisie hoe men in de politieke en militaire top van Israël aankijkt tegen wat zeker een nieuwe situatie is: Assad is gebleven; Iraanse troepen legeren voorlopig in Syrië, niet ver van de Golan hoogtes; een aanzienlijk versterkt Hezbollah en een regierol voor Poetin wiens wegen naar Jeruzalem moeilijk te peilen zijn. Men zegt vaak dat Poetin zeer bevriend is met orthodoxe chabad-families in Moskou en Sint Petersburg, maar ik weet niet of dit een garantie is voor de veiligheid van de staat Israël. Ik ben onder de indruk van het strategische inzicht van de Russen bij hun politieke en militaire operaties in het Midden-Oosten. Tot nu toe gaat daar zeker iets geruststellends van uit voor Israël, maar ik zou toch willen hoeden voor al te grote lichtzinnigheid bij het geloof hechten aan pro-Israëlische doelstellingen van Moskou.
In Israël is een heel debat op gang gekomen over de slagkracht van de Israëlische -landmacht. Die zou beneden peil zijn. De vraag die dan toch bij mij opkomt, is of Israël nog steeds over de traditionele militaire superioriteit kan beschikken nu de Russen de Syriërs geavanceerde luchtverdedigingssystemen gaan leveren. Ik vrees toch dat de machtsverhoudingen in het gebied in en rond Syrië ten nadele van Israël zijn veranderd, ondanks de nog altijd machtige luchtmacht van Israël. Helaas is er opnieuw reden tot zorg wanneer het gaat om de veiligheid van de staat Israël.
