Ik weet niet wat mij op dit moment het meest zou moeten bezighouden: de terugtrekking van de vooral militaire aanwezigheid van de Amerikanen uit het Midden-Oosten of de activistische rol van Rusland in datzelfde gebied. Of wellicht het verband tussen deze twee uiterst belangrijke ontwikkelingen? Wezenlijk is natuurlijk de vraag wat deze ontwikkelingen voor de veiligheid van de staat Israël betekenen. Een aantal veronderstellingen is zeker mogelijk!
Een niet te betwisten uitgangspunt lijkt mij de aanzienlijke veranderingen van de machtsverhoudingen in het Midden-Oosten. De centrale rol van de Verenigde Staten lijkt zeer beperkt geworden, niet in het minst door post-Irak frustraties. Het Midden-Oosten in brede zin is zulk een complex gebied dat het door de Amerikanen politiek, religieus en diplomatiek niet te doorgronden bleek te zijn. Dat is niet de eerste keer, zoals natuurlijk ook bleek tijdens de aanwezigheid van Amerika in Afghanistan. Een politiek van non-interventie werd in de VS een populair adagium en daarvan zien ook wij de gevolgen.
De terugtrekking van de VS had dientengevolge gepaard moeten gaan met herformulering van het beleid. Het is maar hoe je het ziet, want geen beleid is ook beleid. Het werkelijk formuleren van een nieuw beleid, met nieuwe doeleinden en nieuwe instrumenten, is zeker een geheel andere zaak. De vraag is daarom onvermijdelijk of dit echt is gebeurd. Waren in eerdere decennia beleidsdoeleinden ook in hoge mate gebaseerd op militaire aanwezigheid en macht, dat beleid is onder president Obama sterk veranderd. In essentie was zijn uitgangspunt dat Amerika niet de politieagent van de wereld kan zijn en dat wij daaruit de conclusies moeten trekken. Daar was het Midden-Oosten een voorbeeld van, terwijl in Azië de doelstelling een krachtiger Amerikaanse aanwezigheid was. Inderdaad, het een hoeft de ander niet uit te sluiten.
Op deze Obamapolitiek is ook de veelgehoorde klacht gebaseerd dat er in de Syrië-crisis geen Amerikaanse aanwezigheid was, als keuze, of ten gevolge van verkeerde inschattingen over wat er in het gebied mogelijk was en wat er viel te verwachten. Daarbij was de Syrië-crisis op zichzelf van complexe aard door de vele partijen, die er elk vanuit hun eigen gezichtspunt een belang in zagen zich met de zaak te bemoeien. Er waren tal van min of meer particuliere strijdgroepen, elk door andere landen gesteund. De Turken keken scherp rond, want zij vreesden de invloed van de Koerden. Iran zat op het vinkentouw vanwege de wens dat Bashar al-Assad op zijn moorddadige zetel zou blijven. De extremistische Hezbollah kreeg de kans op te trekken in Syrië, gesteund door Iran en last but not least besloten ook de Russen hun invloed te vergroten door een messcherp machtspolitiek spel waarbij zij Israël ontzagen. In de Russische optiek mocht Assad aan de macht blijven, maar door een soort van afspraak gaven zij ook Israël de vrije hand de militaire opbouw van Iran en Hezbollah in Syrië te vernietigen. De Russische vrienden van Syrië gingen langs het randje door Israël militair in zekere mate de vrije hand te verschaffen. Het lijkt wel of Poetin en Netanjahoe als dikke vrienden een soort van overeenkomst tussen hun landen sloten.
Het is een uiterst belangrijke vraag wat die verhouding, van enige vriendschap zelfs, tussen Israël en Rusland nu betekent. Ik geloof wel dat voor Rusland historisch gezien het bestaan van de staat Israël van grote betekenis is. Ik lees ook regelmatig dat president Poetin bevriend zou zijn met vooraanstaande Russische Joden, onder wie de rabbijnen van Moskou. De vraag is zonder twijfel wat dit alles betekent in de opportunistische machtspolitiek van de Russen, die er zelfs toe zou kunnen leiden dat Rusland bemiddelt tussen Iran en Israël.
Hetzelfde Iran dat luid en duidelijk verkondigt Israël alleen maar te willen vernietigen. Hoe valt er bij een dergelijke opstelling te bemiddelen tussen partijen, tenzij men alleen streeft naar een vorm van militair evenwicht en Iraanse militaire afwezigheid in Syrië? Terecht staat Israël onder geen voorwaarde toe dat militaire opstellingen van Iran in Syrië en Libanon tot stand komen.
Israël leeft nu in een situatie waarin de Amerikaanse afwezigheid voelbaar is, ondanks grote politieke en militaire steun. Het ziet ernaar uit dat de Russische rol aanzienlijk is en blijvend. Russische belangen zijn in velerlei vorm en intensiviteit zichtbaar in het Midden-Oosten. Het lijkt erop dat Poetin zichzelf als de grote bemiddelaar ziet en de scheidsrechter wil zijn tussen de strijdenden. Dat alles hoeft helemaal niet slecht te zijn, maar vooral moet dit op zijn strikte merites worden beoordeeld. De werkelijke ontwikkeling en afloop is nog niet zichtbaar. Belangrijke vragen, zoals met betrekking tot de veiligheid van Israël, zijn nog niet beantwoord. Scherpe observatie van president Poetin is een absolute voorwaarde en daaraan gekoppeld een streng eisenpakket van Jeruzalem. Dat laatste hoeven onze Israëlische vrienden zeker niet te leren. Vertrouwen is dus gerechtvaardigd!
