Ik lees de laatste tijd zo een beetje alles wat los en vast zit over Syrië. Ik heb er grote moeite mee om alles wat zich daar afspeelt goed te begrijpen of in kaart te brengen, want wel erg veel politieke en andersoortige belangen spelen een rol. Heel behulpzaam is een website met de naam Al Monitor. Ik weet wat de oorsprong ervan is, maar het geheel ziet er betrouwbaar uit omdat zo veel schrijvers met Arabische, Israëlische en andere namen de site dagelijks vullen. Eigenlijk draagt Al Monitor bij aan de verwarring omdat, gelukkig, de meningen allesbehalve eenduidig zijn. Het is dus in zekere mate eigen analyse die tot een een bepaalde mate van ordening in de chaos kan leiden.
De ontmoeting van de heren Putin en Obama deze week in New York lijkt het begin van een groot en gewaagd eindspel. De beide heren hebben over Syrië hun positie bepaald nadat met name de Russen kennelijk in de afgelopen maanden hun militaire positie in Syrië aanzienlijk hebben versterkt. Zonder twijfel een signaal van Putin aan de Amerikanen in de wetenschap dat er een moment zou komen dat de beide staatshoofden onvermijdelijk weer met elkaar zouden spreken ondanks Oekraïne en ondanks de westerse boycot van Rusland.
Het gesprek van de heren in New York zou de indruk kunnen wekken dat het hier alleen gaat om een bijna traditionele strijd tussen de grootmachten om invloedssferen te bepalen. Vermoedelijk gaat het daar zeker ook om, maar er is in de voorbije jaren veel meer gebeurd. De gebeurtenissen in Syrië zijn een onderdeel van een veranderingsproces dat zich in een groot deel, zo niet overal, van het Midden-Oosten en Noord-Afrika afspeelt. Staten vallen uiteen; revoluties slagen of worden verpletterd; staatsgrenzen vervagen en tribale belangen krijgen meer en meer de overhand: de islam als verbindende factor verdwijnt veelal en in de plaats daarvan zien wij vernietigende oorlogen of wat daar op lijkt tussen staten en groepen die elkaar ook bestrijden met de waarheid van de Koran in de hand. En intussen betalen tientallen miljoenen eenvoudige en veelal straatarme Arabische burgers de meest verschrikkelijke prijs voor wat er gebeurt: dood, armoede, honger en de vlucht. Het hele proces lijkt wel een eigen onstuitbare dynamiek te hebben waarvan geen mens weet hoe er een einde aan te maken. De ene na de andere bemiddelingspoging is in de afgelopen jaren mislukt. De interstatelijke orde, zoals die in de eerste decennia van de vorige eeuw door de koloniale mogendheden werd geschapen, is grotendeels aan duigen gevallen. Wat er voor in de plaats kan en moet komen, durft geen mens te voorspellen. Zeker is het ook dat de Europese landen, in de vorm van eindeloze vluchtelingenstromen, letterlijk aan den lijve de gevolgen voelen van wat zich aan de randen van Europa afspeelt.
De wijze waarop Rusland en Verenigde Staten elkaar nu treffen in Syrië, lijkt op zijn minst op de wijze waarop de grootmachten elkaar buiten Europa troffen in de jaren van de Koude Oorlog: een machtsstrijd om belangen, allianties en waarden. Ook die observatie levert een verwarrend beeld, want het lijkt aannemelijk dat de strijd tegen IS de beide grootmachten 'verenigt'. Strijd tegen de Islamitische extremisten met tevens als inzet het behoud of het verwerven invloed in Syrië. De Russen die niets liever willen dan president Assad op de troon houden en de Amerikanen die niets liever willen dan deze president en zijn kliek verwijderen en in plaats daarvan een vorm van democratie te vestigen. De beide staatshoofden hebben laten weten de strijd tegen ISIS samen te voeren of op zijn minst te coördineren, met als inzet de hoofdprijs: de vraag wat er uiteindelijk van president Assad overblijft. Voor de Russen een vriend en voor de Amerikanen een oorlogsmisdadiger die aan het Strafhof in Den Haag uitgeleverd moet worden. Afgeleid van de vraag over hoofdprijs is de zaak nog ongemeen ingewikkelder gezien de regionale belangen van Turkije, Saoedi-Arabië, Iran, Hezbollah, Hamas en natuurlijk Israël. Al deze landen spelen een aanzienlijke rol bij het bepalen van een onzekere toekomst.
Ik ga zeker nog een tijd door met lezen en lezen over Syrië en aanverwanten.Tot ik het helemaal bevat, maar zover ben ik nog lang niet!
