Ik was enkele dagen in Israël en als altijd voelde ik mij ondergedompeld in een poel van tegenstellingen op tal van maatschappelijke terreinen. Ik hoorde het debat over de gioer (het Joods worden); ik volgde de strijd over de rechten van mannen en vrouwen, heel vroom en minder vroom, bij de Klaagmuur; ik volgde het politieke bedrijf, ja zeker wel democratisch en bol van al te scherpe tegenstellingen. Ontroerd was ik door de dynamiek en de kracht van het Amerikaanse jodendom, dat met 3000 afgevaardigden de vijfjaarlijkse vergadering in Jeruzalem hield en als blijk van trouw in een soort van feestelijke mars naar de Klaagmuur wandelde. Ik was in verschillende delen van het land en was weer onder de indruk van de enorme verbeteringen in de infrastructuur. Rijd eens over tolweg 6 naar het zuiden en je waant je in de modernste delen van Frankrijk en Zwitserland. Ik genoot van de vergaderingen van het bestuur van de Hebreeuwse Universiteit, waarvan ik deel mag uitmaken, omdat Israël universiteiten koestert die tot de beste van de wereld behoren.
Toch zijn deze indrukken van het dynamische Israël niet wat overheerst. Dat zijn toch de vraagstukken van de Iraanse dreiging en het verloop van de onderhandelingen met de Palestijnen. Sommigen zeggen dat deze twee vraagstukken intrinsiek met elkaar verbonden zijn in de zienswijze van de regering, hetgeen zou betekenen: geen vrede met de Palestijnen wanneer de eventuele overeenkomst met Iran onvoldoende is in de ogen van Netanjahoe en zijn companen.
Het lijkt mij een vreemde koppeling van belangen, want het pesten van de Amerikaanse regering, wat het natuurlijk is, lijkt mij geenszins in het belang van Israël. Het moet gezegd worden, want Netanjahoe heeft zeker een knappe prestatie geleverd door er in geslaagd te zijn de Iraanse nucleaire dreiging zo hoog op de internationale agenda geplaatst te krijgen en het Israëlische veiligheidsbelang daarmee te dienen. Tegelijkertijd lijkt het erop dat de Israëlisch-Palestijnse vredesgesprekken zich zonder betekenisvolle vooruitgang voortslepen. Het wachten zou zijn op het moment dat de Amerikanen er genoeg van hebben en pogingen zullen ondernemen Israël en Palestina een overeenkomst op te leggen. Ik vrees dat moment, want deze ontwikkeling kan gevaarlijk zijn en leiden tot een echt ernstige crisis tussen Washington (dat genoeg begint te krijgen van de Israëlische onbuigzaamheid) en Jeruzalem. Bij het toch toenemende isolement van Israël zou dat heel vervelend zijn, ook al nu de spanning tussen Israël en de VS over de onderhandelingen met Iran zo hoog dreigt op te lopen.
De betekenis van welke overeenkomst dan ook tussen de zes mogendheden en Iran is in alle gevallen van bijna existentiële betekenis. Wanneer er geen of een heel slechte overeenkomst zou komen, is een Israëlische aanval op de Iraanse nucleaire installaties op zijn minst niet uitgesloten. Ik huiver bij de gedachte omdat ik retaliatie, het terugmeppen door Iran, niet uitgesloten acht en gruw van wat die aanval zou kunnen aanrichten in de urbane gebieden van Israël.
Men zegt dat bij een slechte overeenkomst over de Iraanse nucleaire dreiging, Netanjahoe de besprekingen met de Palestijnen zal frustreren of zelfs zal beëindigen. Ik begrijp niet goed welk Israëlisch belang hiermee gediend zou zijn, althans niet vanuit mijn gezichtspunt, namelijk dat van de noodzaak van de tweestatenoplossing. Anders ligt het natuurlijk bij die politieke en religieuze groeperingen in Israël die in wezen er naar streven de oude droom van een Groot-Israël, inclusief Judea en Samaria, te verwezenlijken. Het leidt mijns inziens geen twijfel dat dan de kans van een verdere en grootscheepse kolonisering van de Westbank zal plaatsvinden. Ik zal grote moeite hebben mij in dat Israël te herkennen, maar de werkelijkheid gebiedt te zeggen dat de kans niet uitgesloten is.
Kenners van Bibi Nethanjahoe zegen en schrijven dat de Israëlische minister-president in wezen niets liever wil dan de grootscheepse kolonisering van Judea en Samaria en daarvoor door voortgaande ‘settlements’ de randvoorwaarden zou willen scheppen. Ik kan niet ontkennen dat de voortgaande aankondigingen van het bouwen van duizenden nieuwe huizen in die richting wijzen. De minister-president, verscheurd door tegenstrijdige gedachten, zou dan uiteindelijk zijn hart volgen en Israël opschepen met verregaande kolonisatie met alle gevolgen van dien.
Ik vind het moeilijk deze visie tegen te spreken want er zijn te veel feiten die deze visie onderstrepen. Voeg daarbij het feit dat Israël negatief zou blijven over de besprekingen met Iran, dan zou wel eens een grootscheepse crisis kunnen ontstaan in de verhoudingen tussen Israël en de VS. En dat ondanks de drieduizend Amerikaanse afgevaardigden in Jeruzalem! Verwarring dus alom.
