Het politieke schouwspel in Israël, zoals ik dit al jaren ervaar, roept een heleboel vragen op, maar één ding is altijd waar: het gevecht om de politieke macht is iedere verkiezingsronde een ware democratische strijd. Het politieke establishment van Israël moge tekortschieten in ethisch en moreel besef – droevige corruptieschandalen zijn het bewijs –, maar toch moet naar mijn mening worden vastgesteld dat de democratie diep verankerd is in de hele Israëlische samenleving. En dat terwijl de democratische traditie nog maar kort bestaat en een belangrijk deel van de migranten in de ‘thuislanden’ niet werd opgevoed met een krachtig democratisch bewustzijn. Dan moet zeker worden gezegd dat er, ondanks de soms vreemde sprongen in de wetgeving van het land, aan het voortbestaan van de democratie niet hoeft te worden getwijfeld en dat dit uiterst belangrijke principe terecht in de Onafhankelijkheidsverklaring van 1948 is vastgelegd.
Toch is een van de verbazingwekkende elementen in de Israëlische politiek dat men zegt dat achter veel manoeuvres zelfs grote strategische gedachten zouden zijn te vinden. Ik moet toegeven dat althans voor mij deze gedachten te groot zijn om ze te kunnen doorgronden. De ontwikkelingen van de afgelopen weken behoren tot die categorie en het aftreden van Avigdor Lieberman als minister van Defensie lijkt een goed voorbeeld. Want op een belangrijk moment van politieke en militaire spanning rond Gaza treedt de (in naam?) verantwoordelijke minister af en trekt Bibi Netanjahoe ook het belangrijke ministerie van Defensie naar zich toe. Hij is ook al enkele jaren de fungerend minister van Buitenlandse Zaken. Kan de machtigste man van het land nog machtiger zijn?
Ik zou zeggen dat in elk democratisch land het aftreden van een minister van Defensie een groot feit is. Merkwaardigerwijze was dit de afgelopen weken niet het geval en feitelijk en formeel komt de politieke controle over het ministerie van Defensie en de krijgsmacht op de plek waar die eigenlijk al was: bij het ministerie van de minister-president. Een andere minister, Naftali Bennet van Onderwijs, claimde weliswaar het ministerie op straffe van aftreden, maar ook over deze merkwaardige manoeuvre hebben wij niets meer gehoord.
Intussen is er zeker sprake van een politieke crisis, ingebed met nogal wat kleinere opstootjes, gevolgd door tal van speculaties over nieuwe verkiezingen, welke overigens op zijn laatst in november 2019 zouden worden gehouden. Ik denk dat Bibi Netanjahoe zoals altijd achter het stuur zit en zal proberen, afhankelijk van de omstandigheden, het moment en de thema’s van de verkiezingen naar zich toe te trekken. Ik ben geen vriend van Netanjahoe, maar dat hij oppermachtig is in de politiek van Israël staat buiten kijf, zoals hij zich ook een aanzienlijke positie heeft weten te verwerven op het toneel van de grote en gezichtsbepalende politici van deze aardbol. Israël moge een klein land zijn, maar zijn rol zal naar verhouding veel groter blijven zolang de conflicten in en rond het Midden-Oosten zullen voortbestaan. Uw columnist durft er wel geld op te zetten dat al die grotere en kleinere conflicten nog lange tijd blijven spelen. Op dat toneel gedraagt Bibi zich zonder twijfel als een van de serieuze spelers en van zijn postuur is er geen gelijke op het Israëlische toneel.
Waarom de huidige politieke crisis vrijwel midden in de Gaza-schermutselingen is uitgebroken, is mij, als ik eerlijk ben, niet echt duidelijk geworden. Zou Avigdor Lieberman zijn afgetreden omdat hij het oneens was met de aanpak van de Gaza-oorlog of was hij als minister eenvoudigweg al irrelevant voordat de laatste schermutselingen in Gaza uitbraken?
Nu moet men beseffen dat in de Israëlische samenleving de minister van Defensie naast de minister-president de centrale figuur is bij het bepalen van het veiligheidsbeleid. Dat moet ook de reden zijn geweest voor Naftali Bennet om zijn “grote strategische gaven” ter beschikking te stellen voor de veiligheid van het land. Bibi wees, uiteraard terecht, dit genereuze aanbod af, omdat in dat geval ten tweede male een incompetente figuur de lakens was gaan uitdelen op het complexe ministerie van Defensie.
Bibi heeft een meesterzet gedaan en beschikt nu over alle instrumenten van het veiligheids- en defensiebeleid. Omdat in Israël de politiek niet of nauwelijks wordt afgerekend op bijvoorbeeld de corruptie bij het overheidsapparaat of het gepruts met de wetgeving ten aanzien van de Natiestaat, zal de veiligheid van de bevolking van Israël de factor van beslissende betekenis zijn. De huidige leider van de Likoed kon zich zelfs veroorloven dat hij Hamas niet versloeg, maar nog altijd werkt aan een soort compromis met een troep bandieten, verenigd achter hun groene vlag.
Laten we nogmaals eerlijk zijn: de huidige oppositie is zwak en mist een stevige en indruk makende leider. De meeste religieuze partijen kiezen per definitie voor rechts Israël, uit vrees bij winst van links macht te verliezen, hoe treurig de rol van de ‘geliefde baardmannen’ ook moge zijn. En alleen Bibi strijdt samen met president Trump tegen Iran en dat ontgaat niemand.
Wat ook de echte motieven zijn geweest van Netanjahoe om te gaan sleuren aan nieuwe verkiezingen, de man kent zijn gelijke niet in de politiek van Israël. Wat zal de naam zijn van de volgende regeringsleider?
