Het heeft natuurlijk iets heel traditioneels: op en rond het nieuwe jaar beschouwingen te wijden aan de wereld. Beter gezegd: beschouwingen over de brandhaarden van de wereld, over wat er mis gaat, maar zelden over wat er goed gaat. Ik zou uiteraard met groot genoegen aandacht wijden aan de vooruitgang van de wereld. Ondanks alles is die er, zoals zo prachtig werd aangetoond in het boek van de Isralische historicus Yuval Noah Harari, als hoogleraar verbonden aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem. Zijn stelling is dat de wereld er aantoonbaar op vooruit is gegaan. Een volgende keer zal ik aandacht besteden aan de opvallende stellingen van deze Israëlische – overigens zeer jonge – professor.

Er is opnieuw alle reden rond het nieuwe jaar aandacht te geven, in het bijzonder aan wat er in de omgeving van Israël en in het ruimer opgevatte Midden-Oosten gebeurt of misschien staat te gebeuren. Mijn basisstelling, absoluut niet origineel, is dat er in toenemende mate verschuivingen plaatsvinden in de machtsverhoudingen in de wereld. Wanneer men goed kijkt naar wat er in het bredere Midden-Oosten gebeurt, dan is het ook duidelijk dat Israël heel vaak op de een of andere manier bij die verschuivingen is betrokken of de gevolgen ervan ondervindt. Zo las ik een klein berichtje dat meldde dat de Iraanse inlichtingendienst actief is op de Westelijke Jordaanoever en dat dit was vastgesteld door de Israëlische binnenlandse veiligheidsdienst. Een heel klein bericht, maar een vat vol mogelijke interpretaties.

Ik zie een paar hoofdlijnen: de gevolgen van de Russisch-Iraanse (inclusief Hezbollah) overwinning in Syrië, de rol van de PLO na de verklaring van Trump over Jeruzalem, en de binnenlandse politieke ontwikkelingen in Israël. Dit zijn een paar belangrijke hoofdpunten, maar eenieder die het ingewikkelde gedoe in het (nieuwe) Midden-Oosten probeert te volgen en te begrijpen, weet dat er een grote kluwen bestaat van elkaar bestrijdende of ondersteunende partijen. Het hoofdpunt is dan dat Syrië vermoedelijk ongeveer blijft bestaan zoals het bestond vóór de oorlog die zes jaar geleden begon, maar ook dat in het bijzonder Rusland een uiterst belangrijke sleutel is geworden in de machtsverhoudingen.

Rusland verwerft grote invloed, samen met Iran, om een belangrijke rol te spelen en vestigt zich ook als een sterke militaire machtsfactor in het Midden-Oosten ten nadele van de Amerikanen, wier ambities allerminst duidelijk zijn. De strijd over Syrië is vanuit machtspolitiek oogpunt voor de Amerikanen een blamage geworden en het zal in Jeruzalem zeker een grote vraag zijn wat de mogelijke gevolgen zijn voor Israëls veiligheid en eigen vrijheid om te manoeuvreren in een veranderde omgeving, want het ziet er naar uit dat ook Iran en Hezbollah dichterbij zijn gekomen. Zeker is Israëls militaire afschrikking nog altijd groot, maar het lijkt mij dat het dreigingsbeeld gevaarlijker is geworden, ook al omdat de Russische bedoelingen niet duidelijk zijn waar het om de veiligheid van Israël gaat.

De bedoelingen van president Abbas en zijn aanhangers lijken vooral op een wirwar van niet samenhangende bedoelingen en verwachtingen. Nog maar enkele weken van het ‘vredesoverleg’ tussen Fatah en Hamas, ziet het er naar uit dat de terroristen van Hamas geen spijt zouden hebben van een nieuwe confrontatie met Israël. Ik vermoed dat de bruiloftsweken van Fatah en Hamas al weer verleden tijd zijn en dat Gaza opnieuw een hopeloze confrontatie met Israël wil riskeren. Met welk doel? Tot welke prijs? De politiek zeer verzwakte president Abbas zal er zeker niet gelukkig mee zijn, ook al omdat deze domme president heeft verklaard Amerika af te wijzen als vredesapostel. Wanneer Washington nu ook nog de financiële steun aan de PLO stopzet, behalve natuurlijk de betalingen voor het veiligheidsapparaat, wordt Abbas gereduceerd tot een Palestijnse grijsaard zonder macht en financiële middelen. De vrede komt zo zeker niet dichterbij!

Wat zou de rol van Israël kunnen zijn in deze nieuwe situatie? Die rol is om in de nieuwe verhoudingen Israëls veiligheid te garanderen. Dat is uiteraard een open deur, maar niet in die zin wanneer men de vraag stelt of het land op verschillende fronten met méér risico’s van doen heeft. Ik denk dat dit het geval is. Ondanks de grote welvaart en vooruitgang, die van hele grote betekenis zijn, zijn de omringende gevaren naar mijn mening groter geworden. Voeg daarbij dat het land volstrekt verdeeld is over het vredesproces (de Likoed nam vorige week een motie aan die opriep tot annexatie van de Westelijke Jordaanoever) en de politieke elite steeds meer in het beklaagdenbankje lijkt terecht te komen vanwege diefstal, fraude en machtsmisbruik (Bibi Netanjahoe voert de lijst aan), dan is het duidelijk dat Israël in een situatie verkeert waarin ten minste een deel van de politieke elite nog nauwelijks aanspraak kan maken op politiek en moreel gezag. Ook vanuit dit gezichtspunt gezien is de vrede ver weg!

Waarom slaan wij dit jaar niet gewoon over?