Het mag vreemd klinken, maar tot voor kort was ik betrekkelijk nuchter onder het grote drama dat zich nu al bijna twee jaar in Syrië afspeelt. Dat ondanks het geweld, de risico’s en zelfs ondanks de 100.000 doden en de meer dan een miljoen vluchtelingen. Een andere reden was (is?) het feit dat Israël betrekkelijk in de luwte bleef en geen zichtbaar groot risico leek te lopen.
De situatie lijkt zeer waarschijnlijk dramatisch te veranderen, hoewel het nog niet goed zichtbaar is wat de precieze gevolgen zullen zijn. Ik moet bekennen dat ik niet precies weet wat ik moet vinden en dat ik worstel met het probleem dat ik toch een standpunt wil innemen. Al is het maar voor mijn eigen gemoedsrust!
Ik voel mij gemangeld tussen twee mogelijk tegengestelde uitersten: de wens Assad aan te pakken, zo er voldoende bewijs is voor zijn betrokkenheid bij de aanval met chemische wapen op burgers enerzijds, en de mogelijke risico’s voor Israël anderzijds. Daarbij spelen dan weer tal van rationele en irrationele factoren een rol die het moeilijk maken een opinie te formuleren. De gedachte kwam bij mij op het te betreuren dat president Obama een zogenaamde rode lijn formuleerde met betrekking tot het gebruik van chemische wapens in het geval waarvan Syrië een afstraffing zou verdienen. Op het eerste gezicht een aantrekkelijke gedachte, want ik zou niet treuren om een wraakactie richting president Assad en zijn trawanten, waarbij ik maar even uitga van de (onmogelijke) gedachte dat er geen burgerslachtoffers zouden vallen. Quod non! Aarzeling komt onmiddellijk op bij de mogelijke regionale gevolgen. Zijn machthebbers in de (Arabische!) regio nu echt zo gedreven door te veel politiek testosteron dat zij bereid zijn een hele regio, zoals zij zeggen, in vuur en vlam te zetten? Zou president Obama bij het formuleren van een rode lijn aan deze mogelijke consequentie gedacht hebben, of ging hij er wellicht van uit dat een dergelijke explosie meer retorisch is? Ik weet het niet, maar ik vermoed met enige zekerheid dat deze gedachte mee de scenario’s hebben bepaald die door Witte Huis en Pentagon gemaakt zijn.
Een zeer belangrijke politieke trigger is natuurlijk de vraag of, en op welke wijze, Israël bij de burgeroorlog in Syrië betrokken zou raken. Opnieuw grote woorden uit Iran en Syrië, maar zijn deze gebaseerd op enig besef van de werkelijkheid? Ik moet niet denken aan die ene raket die een bevolkingscentrum in Israël zou kunnen raken, maar zeker is dat de wraak van Israël met zijn militaire potentieel en kennis van het gebied zoet zou zijn. Zou het protserige paleis van Assad overeind blijven staan en wat zou er overblijven van de militaire infrastructuur van het land? Ik hoop en vermoed dat de ratio van de Syrische leiders zal overheersen en dat zij de handen af houden Israël. De militaire leiders van Israël roepen dat zij de kans van een Syrische aanval op Israël heel klein achten en ik denk dat zij deze mening baseren op een analyse van de Syrische militaire infrastructuur en de bewegingen die men daarbinnen ziet. Ik voeg daarbij mijn hoop dat zij gelijk hebben.
Stel nu dat Syrië en Iran wel een serieuze poging zouden ondernemen Israël aan te vallen en dat ook doen. In dat geval mag men gerust spreken van een regionale oorlog die ook Turkije en de Arabische landen niet ongemoeid zal laten. Hezbolla zal een rol opeisen met zijn vele duizenden grotere en kleinere raketsystemen. Ik moet mijzelf dwingen de optie te overwegen omdat ik de gevolgen vrees.
Daarbij dringt zich bij mij de volgende gedachte op. Waarom is voor de president van Amerika het gebruik van chemische wapens de rode lijn en klaarblijkelijk niet het feit dat in het Syrische interne conflict al meer dan 100.000, ik herhaal: 100.000, doden zijn gevallen en het aantal vluchtelingen al ver het getal van 1.000.000 overschrijdt. Waarom waren deze feiten voor een deel van de internationale gemeenschap dan geen reden om in te grijpen en waarom nu dan wel? Ik kan geen moreel of ethisch onderscheid maken bij het gebruik van militaire middelen bij zulke verschrikkelijke gevolgen op zo’n grote schaal. Met mijn kwade geest bedacht ik ook nog dat Obama alleen de theorie van de rode draad formuleerde met de idee dat dit het gebruik van chemische middelen zou voorkomen en hij dus nooit in de situatie zou komen waarin de president nu verkeert, namelijk dat hij wel tot actie moet overgaan en de bondgenoten hem moeten volgen. Is hier dus sprake van een onbedoelde escalatie die nog nauwelijks een andere uitweg biedt?
Ik ben geen uitgesproken voorstander van de opinie dat alleen de Veiligheidsraad het gebruik van geweld kan sanctioneren. Daar zijn mensen voorstander van ondanks het feit dat de VN ook regels kent die zelfs bij een verdeelde Veiligheidsraad geweld sanctioneren. De opvatting van de Veiligheidsraad blijft natuurlijk te allen tijde van groot belang, maar hoeft niet doorslaggevend te zijn. Je moet ook nog hopen dat het resultaat van het VN-onderzoek naar het gebruik van de chemische wapens eenduidig is. Is dat niet zo, dan weet men met zekerheid dat de politieke verdeeldheid allerwegen niet te overzien zal zijn.
Ik vrees een situatie waarin de ellende niet te overzien is, mocht het een regionale oorlog worden. Men mag toch ook zeggen dat een regionale oorlog een te hoge prijs is en ik vrees dat dit in dit geval zo zal zijn. De regio kan een oorlog ingerommeld worden door een sympathiek ethisch imperatief: dat van de rode lijn van de Amerikaanse president. Een te laat geuit ethisch imperatief? Ik moet nog betere argumenten horen en feiten zien om voor die beperkte Amerikaanse ingreep te zijn.
