Ik was in de gelegenheid, door de moderne communicatiemiddelen, om de toespraak van John Kerry, live te zien. Naar mijn smaak was zijn toespraak in hoge mate een verdediging van het Midden-Oostenbeleid van de president en dat van John Kerry zelf. Daar is niets op tegen. Integendeel, het lijkt mij in de democratie een belangwekkend streven om aan het eind van de termijn als ambtsdrager verantwoording af te leggen voor wat men al of niet heeft gedaan.
In Amerika kun je spreken van een bijzondere situatie, omdat door het tweepartijenstelsel het vertrek van de ene president kan leiden tot een totaal ander beleid door zijn opvolger. Hoewel naar mijn smaak geenszins zeker op alle fronten, ziet het er toch naar uit dat waar het om Israel gaat in elk geval de toon en misschien de inhoud anders – geheel anders? – zal zijn.
Ik heb, zoals gezegd, de toespraak gezien en ook verschillende malen herlezen. Het was zeker heel goed dat Kerry het beleid nog eens helder en systematisch neerzette. De uitlatingen van leden van deze Israëlische regering na afloop van de toespraak, wezen er op dat men in de boezem van de club van Bibi liefst gort maakte van alles wat president Obama de afgelopen jaren heeft betekend voor Israël. De beslissing van de Amerikaanse regering om in de Veiligheidsraad eindelijk eens een keer het nederzettingenbeleid negatief te helpen beoordelen, leidde tot reacties in Jeruzalem die op zijn vriendelijkst gezegd hysterisch waren. Israël dat de halve wereld in de ban doet, dat zijn bijdrage aan de VN niet meer zal betalen en dat met loze gebaren die regeringen dreigt die Bibi niet bevallen. Het land Israël moge ons nog zo dierbaar zijn, maar het lijkt er toch op dat men in Jeruzalem de verhoudingen in de wereld niet meer geheel in zijn juiste proporties ziet. Dat is zeer betreurenswaardig, omdat ik in toenemende mate het gevoel heb dat veel landen, ook de vrienden van Israël, inmiddels meer dan genoeg hebben van het beleid van Israël daar waar het de Palestijnse Autoriteit en de Palestijnen betreft. Het hysterische geschreeuw naar aanleiding van de resolutie van de Veiligheidsraad kan daar toch niet anders dan een teken van zijn.
Het eenvoudigste wat men kan doen, is om wat in New York gebeurde af te doen als een laatste stuiptrekking van de regering Obama. Nog een paar dagen en Barack Obama is weg en de volgende president neemt het heft in handen. Zo gaat dat nu eenmaal en dat zou een reden kunnen zijn het Obamaboek te sluiten.
Ik denk dat dit om tal van redenen heel dom zou zijn. Daar is in de eerste plaats, laat ik het noemen, een zeker historisch verantwoordelijkheidsbesef: wie was Obama wanneer het ging om het belang van het Joodse volk en van Israël? In de Israëlische krant Ha’aretz werd de toespraak gekarakteriseerd als in hoge mate zionistisch, pro-Israël en drie jaar te laat. Ik zou daar nog aan toe willen voegen: Obama was zich bewust van de veiligheidsbelangen van Israël en de Palestijnen.
De teleurstelling in de toespraak is gelegen in het feit dat deze te laat kwam, veel te laat. In wat Kerry zei, zit naar mijn oordeel niets nieuws of onverwachts. Degene die het Amerikaanse beleid de afgelopen jaren heeft gevolgd, weet dat de Amerikaanse regering heeft gewerkt aan een redelijk compromis, dat de “twee-statenoplossing” werd genoemd en dat een nieuwe toekomst aan Israëli’s en Palestijnen kon bieden. Men moet vaststellen dat de politieke wil daartoe ontbrak.
De tweede reden waarom het boek niet dicht moet, is gelegen in het feit dat Trump wellicht een ander beleid gaat voeren, hetgeen wij op dit ogenblik in het geheel niet weten, maar dat het plan-Kerry in veel Israël vriendelijk gezinde landen toch het plan is dat tot vrede kan leiden en ook de basis vormt voor de wijze waarop men tegen Israel aankijkt. De regering van Israël weet waarmee men doorgaat: afbrokkeling van Israëls aanzien wanneer men in het bijzonder Kerry’s oordeel over het nederzettingenbeleid niet ter harte neemt. Dat beleid immers vormt het grote en unieke obstakel naar een vreedzame toekomst. De Palestijnen mogen dom en onbetrouwbaar zijn. Zij mogen Israël haten, maar het nederzettingenbeleid is bedoeld om hen enig toekomstperspectief te ontnemen. Hun antwoord had de keuze voor serieuze vredesbesprekingen moeten zijn. Die zouden bij redelijke mensen aan beide zijden niet eens lang hoeven te duren.
Met John Kerry ben ik het graag eens dat het nederzettingenbeleid ook een ideologische barrière vormt, die onoverbrugbaar is. Ook daarom dit beleid stoppen, omdat anders de toekomst van Israëli’s en Palestijnen wel heel ongewis wordt, afgezien nog van de zeer grote problemen in het Israël omringende Arabische gebied.
Ja zeker, John Kerry hield, te laat, als een vriend van Israël een belangwekkende toespraak. Men kan vrezen voor de toekomst, wat deze columnist doet, maar voor de visie van Obama en Kerry past zonder twijfel waardering.
