Wanneer ik het goed zie, hetgeen ik absoluut niet zeker weet, zouden de gebeurtenissen bij de Joodse gemeente in Amsterdam voor een veel bredere ontwikkeling kunnen staan. Ik zie het zo: al enige jaren is er een betrekkelijk kleine groep stevige gelovigen (de naam van Herman Loonstein valt daar altijd bij) die het kerkgenootschap voortdurend onder druk hebben gezet om zich met meer overtuiging en ook op een radicalere wijze te houden aan bijvoorbeeld de halachische grondregels van het jodendom. De aanhangers van deze groep zijn doorgaans in het jodendom goed opgeleide mannen en vrouwen, die met aanzienlijke geloofsijver hun doelen nastreven. Ik heb ook de indruk dat zij, zij-aan-zij, optrekken met een toenemend aantal rabbinale figuren (voor het gemak de “baardmannen” genoemd) die op allerlei sleutelplekken in de orthodoxie hun invloed laten gelden. Het is ook pas een recent verschijnsel dat zich in Amsterdam-Zuid op sjabbat figuren verplaatsen, getooid op straat in een talliet of gekleed in direct uit het Oost-Europa van de 18de eeuw afkomstige kleding. Samengevat: radicalisering en orthodoxering is fors toegenomen.
Is dit verschijnsel uniek voor Amsterdam? Ik denk het zeker niet, want er zijn tal van Joodse plekken in de hele wereld waar zich soortgelijke ontwikkelingen voordoen. Nu moet men zonder gedegen onderzoek bij de hand oppassen uit deze waarnemingen generieke conclusies te trekken, welke dat ook moge zijn. Toch zijn er interessante aanwijzingen die erop duiden dat het hier om een vrij brede ontwikkeling in de Joodse wereld gaat. Dan bedoel ik niet eens dat lachwekkende en onaanvaardbare gedoe waar mannen en vrouwen gescheiden in een bus reizen op sommige plekken in Israël. Dat vrouwen in hun eigen omgeving zo achterlijk zijn om achter een hek in sjoel te zijn, moeten zij zelf weten. Zoiets kan natuurlijk onmogelijk, en vaak ook gedwongen in openbare transportmiddelen. Ik zou willen dat de regering van Israël hier hard en duidelijk tegen optreedt.
Heel interessante gegevens over orthodoxering las ik in het beste dagblad van Israël, Ha’aretz. Deze krant deed verslag van een groot onderzoek dat in Israël was gehouden en dat onderzoek duidde op een aantal belangrijke ontwikkelingen, die voor de ene burger hoopvolle tekenen inhouden en voor de andere (seculiere) burger zeer verontrustend zijn. De studie vergelijkt ook de situatie zoals deze in het jaar 2009 plaatsvond met de resultaten van hetzelfde onderzoek in 1991 en 1999. Het onderzoek toont aan dat Israël in 2009 aanzienlijk godsdienstiger is dan in 1991. Het viel mij sowieso op dat de mate van religiositeit veel hoger is dan ik ooit verwacht had. Immers, men neemt altijd aan dat de religieuzen in Israël een forse minderheid vormen, ongeveer 22%. Ik realiseer mij daarbij dat men dan altijd doelt op de zogenaamde Charedim, de orthodoxen die snel in aantal groeien door een hoog geboortecijfer. Een veel generiekere definitie van religiositeit laat hoge en wat mij betreft zeer verrassende cijfers zien.
Een paar cijfers: het onderzoek laat zien dat 80% van de Joden in Israël in God gelooft, een hoger percentage dan toen men 20 jaar geleden met dit type onderzoek begon. 70% Van de respondenten gelooft dat de Joden het Uitverkoren Volk zijn en 65% gelooft dat Tora en mitswot door God gegeven zijn, terwijl een kleine 60% gelooft in een leven na de dood. Zo zijn er nog veel meer gegevens die wijzen op een grotere en toenemende religiositeit.
Beth Shemesh was de afgelopen weken op een heel onaangename manier in de publiciteit door de wijze waarop ultraorthodoxen zich gedroegen en gedragen. Ik dacht altijd dat Beth Shemesh een saai provinciestadje was met wat industriële activiteit. De waarheid is anders. De stad heeft zich ontwikkeld tot een radicale en intolerante gemeenschap waar een normaal mens de grootste zorgen over zou hebben. Deze stad nu wordt volledig beheerst door intolerante orthodoxe radikalinski’s. Zo zelfs, dat de ultraorthodoxe scholen niet aan te slepen zijn en dat nu van de 7000 kinderen in de stad tussen 5 en 8 jaar er 5800 als ultraorthodox moeten worden beschouwd. Extrapoleer deze getallen eens op een iets langere termijn. Gematigden en niet-gelovigen zullen de stad niet meer kunnen binnengaan op het gevaar af gemolesteerd te worden door deze gevaarlijke baardmannen. Ik huiver bij het idee dat in Israël dit soort ontwikkelingen plaatsvinden.
Terwijl vaak wordt gedacht dat het geloof in het defensief is, zou het toch zo kunnen zijn dat de gelovigen in het offensief zijn, in Amsterdam en in Beth Shemesh, in Israël en Amerika. Wat is daar tegen? In principe niets, op voorwaarde dat gematigden en seculieren op geen enkele wijze belemmerd worden in hun gedrag. Dit laatste staat, vrees ik, ter discussie. In een open en democratische samenleving past op geen enkele wijze geestelijke of religieuze dwang. Daar ben ik nu bang voor! Gematigden en seculieren, verenigt u!
