Wanneer iemand een poging doet, zoals uw columnist, iets verstandigs te zeggen over de politieke en militaire omstandigheden in en rond Israël, met de komende verkiezingen voor de Knesset in april als focus, is het moeilijk een goed aanknopingspunt te vinden. De politieke en militaire omstandigheden zijn bepaald niet uitsluitend van nationale aard. In het huidige Midden-Oosten – niets nieuws overigens – is veel met elkaar verbonden. Ik zou durven zeggen dat in Israël en het omliggende gebied zaken meer dan ooit met elkaar zijn verbonden, om de eenvoudige reden dat meer partijen en landen – met zeer verschillende ambities – een rol spelen. Zo valt het op dat de huidige Amerikaanse president zich deels terugtrekt uit het Midden-Oosten, terwijl de Russische president blaakt van de ambities om de rol van zijn land dramatisch te versterken. Dat laatste is zonder twijfel gebeurd in Syrië en Turkije. Hetzelfde geldt ook voor Iran, dat een belangrijke bondgenoot is geworden van de Russen. Daartegenover staat dat de Arabische islamitische wereld uiteen is gevallen en dat een deel daarvan zelfs een relatie is aangegaan met Israël, waarvan de toekomst op zijn minst onzeker is. En de samenwerking van Israël en Egypte lijkt steviger dan ooit, omdat de bescherming van de Sinaï-woestijn tegen immigranten en terroristen voor beide landen van eminent belang is.
Israël wordt zonder twijfel geconfronteerd met complexe uitdagingen. Met Amerikaanse steun in de rug, wat die ook waard moge zijn, heeft de Israëlische luchtmacht enkele duizenden aanvallen op Iraanse stellingen en opslagplaatsen in Syrië uitgevoerd en opvallend genoeg heeft Rusland Israël daar vrijwel overal vrij spel gelaten. Dat wil zeggen: de Israëlische jachtvliegtuigen hebben het Syrische luchtruim beheerst en van een betekenisvolle aanwezigheid van Iran is absoluut geen sprake. Deze gang van zaken is van eminent strategisch belang en is nooit eerder vertoond, terwijl Israëls militaire positie aan kracht heeft gewonnen. De vraag blijft desondanks of, in welke mate en hoe lang deze situatie voor de Russen aanvaardbaar is. Ik voorspel: heel lang, want de Russen zullen een confrontatie met de Israëlische luchtmacht ter verdediging van Syrië uit de weg gaan. Resten Gaza en Libanon! Is niet de gemene deler van deze broedplaatsen van terreur dat de dreiging is toegenomen door de aanwezigheid van enorme aantallen raketten en tot nu toe overigens vernietigde ondergrondse tunnels? Geen situatie om vrolijk van te worden!
Intussen blijft het de vraag of Israëls externe veiligheid er op vooruit is gegaan. Ik heb niet de neiging Israëls militaire kracht te onderschatten, hoewel een Israëlische militaire ombudsman onlangs nog aardig de vloer aanveegde met de paraatheid van de Israel Defense Forces. Kennelijk omdat er in deze scherpe kritiek ook een element van waarheid steekt, belooft de nieuwe oppervelhebber dat hij van de Israëlische strijdkrachten een ijzersterk geheel zal maken. Uit enige onzekerheid? Toch zeker niet geïnspireerd door een al te groot zelfbewustzijn!
Het lijkt mij duidelijk dat Israëls externe situatie ingewikkeld is en tal van risico’s kent. Zelfs een oorlog of een vorm van oorlog is niet uitgesloten. Een lonkend perspectief is dat niet, maar het is de werkelijkheid van het Midden-Oosten. Een belangrijke factor bij elke bedreiging van Israël is de politieke stabiliteit van land, volk en regering van Israël. Een sterk en verenigd land is op zichzelf een strategische factor bij elke bedreiging van buitenaf, waarbij je dan moet denken aan krachtig en helder politiek leiderschap, een stabiele economie en een volk dat zich in een kritieke situatie ook echt verenigt om de externe gevaren het hoofd te bieden.
Het is een uitdaging om op grond van deze observaties de interne Israëlische politieke situatie te beschouwen. Met een verkiezingscampagne die begonnen is, is dit ook onontkoombaar. In deze column bied ik de lezer vast mijn conclusie om die te onderbouwen in een volgende bijdrage: het Israëlische politieke systeem is aan krachtige en riskante erosie onderhevig, hetgeen een gevaar is in moeilijke externe omstandigheden. Die erosie heeft een eigen dynamiek gekregen, wellicht onbeheersbaar, waarbij ik niet zie dat Israëls politieke leiders een einde maken aan de aftakeling – niet zozeer van het systeem, nee, het gaat om een afglijdende politieke ethiek en cultuur.
