Een van de boeiendste vraagstukken die zich voor onze ogen afspeelt, is dat van de wijze waarop de verhoudingen tussen Israël en de Verenigde Staten zich ontwikkelen. Parallel daaraan zien wij het schouwspel van wat zich afspeelt tussen Israël en het Amerikaanse jodendom. Israël als centrale plaats van het Joodse volk en het Amerikaanse jodendom als een ongelooflijk belangrijke machtsbasis van het wereldjodendom. Daarbij komt nog dat de Amerikaanse Joden het als hun taak beschouwen hun invloed en macht te gebruiken om overal in de wereld te strijden tegen gevaren die Israël en het jodendom bedreigen. Terwijl wij hier in een kleine en beperkte Joodse gemeenschap leven, heb ik in Amerika enkele malen gezien wat de macht van het getal betekent en vooral ook wat de geoliede machines, zoals AIPAC, het American Jewish Congress en de Jewish Federation allemaal aankunnen. In Israël zouden tal van organisaties niet overleven zonder de steun van het indrukwekkend gulle jodendom in de VS.
Ja zeker, ik beschouw mijzelf als een enigszins jaloerse bewonderaar van de machtige en goed georganiseerde Amerikaanse Joden. Toch is er inmiddels ook reden tot behoorlijke zorg. Zo gaat het niet goed met de demografische ontwikkeling, daar blijkt dat het aantal gemengde huwelijken toeneemt, hoewel vele Amerikaanse rabbijnen zich soepel opstellen in het bekeringsproces. De zogenoemde Reform is groot en invloedrijk. De Conservatives groeien niet en de meer en minder radicale orthodoxie groeit als kool, terwijl de neiging zich af te zonderen groot is. De samenhang van verschillende groepen onder een veelomvattende koepel neemt af. Er zijn nu zelfs orthodoxe groepen die zich willen afzonderen in eigen urbane gemeenschappen. Keert het gesloten sjtetl van Polen en Rusland dan toch terug op het Amerikaanse continent?
Een vraag van evident belang is hoe het nu gaat met de Amerikaanse Joden die zich collectief als een zekere bescherming opstelden van de staat Israël. Dit ongeacht welke partij in de VS aan de macht was en ongeacht het feit dat de grote meerderheid van de J Joden, ongeveer zeventig procent, trouwe supporters zijn van de Democraten. Dat is ook nu nog het geval onder president Trump. Hij zal nooit kunnen beweren dat het liberaal denkende Amerikaanse jodendom enige sympathie opbrengt voor zijn extremistische opvattingen Ondanks het feit dat Trump koketteert met zijn Joodse aangetrouwde familie. Men ziet in toenemende mate dat ook binnen het Amerikaanse jodendom de tegenstellingen groter worden. Een goed voorbeeld lijkt mij AIPAC, de grote Joodse lobby ten gunste van de staat Israël. Verreweg de meeste Amerikaanse Joden verenigden zich onder de vlag van AIPAC om op te komen voor het belang van Israël. Nauwelijks één Congreslid of senator kon het zich veroorloven in te gaan tegen de opvattingen van AIPAC wiens invloed in het Congres en de Senaat indrukwekkend was.
AIPAC lijkt nu ook onder Amerikaanse Joden aan invloed te verliezen, omdat naar de mening van velen AIPAC – als voorbeeld – niet genoeg afstand neemt van ontwikkelingen in Israël die de grote meerderheid van Joden met liberale opvattingen niet bevalt. Naast dus fikse afkeer van Trump, lees en hoor ik dat de sympathie voor Israël onder die enorme groep liberaal denkende Joden zou afnemen en vervagen. De oorzaken daarvan zijn de schandalen rond een gebedsplek voor mannen en vrouwen aan de Kotel, waarin Bibi Netanjahoe zo’n schandelijke dubbele rol speelde. De voortgaande bezetting is een andere oorzaak met daarbij de vrees dat de huidige leiders in Jeruzalem nogmaals een dubbele rol spelen: veel mooie woorden en geen daden. We zien absurde wetgeving in de Knesset, bedoeld om Bibi te beschermen tegen de beschuldigingen aangaande hemzelf, zijn vrouw en een hele kliek om hem heen. We zien evenzeer parlementaire initiatieven om de rol van linkse ngo’s tegen te gaan. De irritatie neemt toe tegen het voortgaande monopolie van de orthodoxie op terreinen in de particuliere levenssfeer in Israël. Allemaal ernstige zaken die allesbehalve als kleinigheden mogen worden gekarakteriseerd.
Het gevolg is verontrustend. Ik lees en hoor te vaak dat bij vele Amerikaanse Joden de vraag aan de orde is wat Israël in het licht van deze ontwikkelingen nog betekent. Deze ontwikkelingen zijn uiteraard ook in Israël bekend. Maar in plaats dat men de dialoog gaande houdt tussen de twee grote Joodse gemeenschappen, laat een of andere onbekende mevrouw, wel onderminister van Buitenlandse Zaken, zich op zodanig denigrerende wijze uit over het Amerikaanse jodendom dat Bibi zich vervolgens genoodzaakt voelt deze mevrouw Hotovely als een baksteen te laten vallen. Helaas, deze dame spreekt niet alleen voor zichzelf. Zij verwoordt wat rechts georiënteerde Israëli’s al een tijdje vinden.
Het gaat niet goed tussen verschillende werelden en culturen aan beide kanten van de oceaan. De dreigende splitsing op verschillende fronten tussen Israëli’s en Amerikanen is een groot gevaar. Op betere tijden wachten lijkt mij niet voldoende. Maar wat dan wel?
