Uw columnist was een paar dagen in Israël net op het moment dat president Trump aankondigde uit de zogenaamde Iran-deal te stappen, en ook op het moment dat Netanjahoe met perfecte timing zijn theatershow presenteerde met de door de Mossad in handen gekregen documenten over een eerdere fase van het nucleaire programma van Iran. De machthebbers van dat land bleken op basis van die stukken, voor zover in de media gemeld, vooral niets ontziende bedriegers te zijn. Echt iets nieuws onder de zon? Een gevoel van enige trots kon ik niet onderdrukken toen bleek dat de Mossad, natuurlijk in samenwerking met andere Israëlische veiligheidsdiensten, op zo’n geraffineerde en uiterst bekwame wijze de Iraniërs voor joker hadden gezet. Vermoedelijk vond deze stunt al in januari plaats, maar ik kan mij zo voorstellen dat het bestuderen van de massa’s documenten en cd-roms enige tijd heeft gekost.
Het belangrijkste punt is natuurlijk wat dit alles betekent voor de vraag hoe Iran en de overblijvende ondertekenaars van de overeenkomst de ontwikkeling van Iraanse kernbommen in de hand houden. En welke gevolgen er zijn voor de stabiliteit in het Midden-Oosten, zeker ook omdat Iran allerwegen op z’n minst wordt gezien als een zeer groot en onberekenbaar risico met zijn gepropageerde doelstelling om de staat Israël te vernietigen. Het laatste lijkt mij een bewering die uiterst serieus moet worden genomen, omdat de Iraanse klerikale machthebbers tot de allergevaarlijkste religieuze fanatici moeten worden gerekend. Wat mij daarbij elke keer toch weer verbaast, ook weer de afgelopen dagen in Israël, is dat met name de Israëlische militaire leiding Iran wel als een risico beschouwt, maar toch zodanig dat deze Israëlische militaire leiders elke Iraanse dreiging als beheersbaar beschouwen, gezien de grote militaire en technologische overmacht van Israël. Uiteraard zie ik liever geen enkele Iraanse raket richting Israël gaan, maar de Israëlische technologische suprematie stelt mij enigszins gerust. Israël beschikt inderdaad over een duikbootarsenaal met vernietigende kracht en de Iraanse luchtmacht is geen partij voor die van Israël. Dat is allemaal bekend, maar een afgedwaalde raket op Haifa kan leiden tot een dramatisch verlies aan Israëlische mensenlevens.
De kernvraag bij dit alles is niet alleen hoe de agressieve Iraniërs in toom te houden, maar ook hoe de proliferatie van kernwapens tegen te gaan. Wellicht nog wezenlijker is de politieke vraag een einde te maken aan de rol van Iran in het gehele, oh zo kwetsbare Midden-Oosten en inderdaad stabiliteit in het gebied tot stand te brengen. Zelf vrees ik dat die begeerde stabiliteit een illusie is, omdat tal van staten in het Midden-Oosten onder andere worden gedreven door een irrationele en religieuze zucht naar macht en overheersing, waaraan ik voorlopig geen einde zie komen. In dat opzicht wordt het Midden-Oosten nog het minst gedreven door een zucht naar beschaving. Daarvoor is er helaas nog te weinig ratio en relativering voorhanden in de wereld van de moslims.
Hoe moet men dan de door Israël en Saoedi-Arabië toegejuichte stap van de Verenigde Staten beoordelen om uit de Iran-deal te stappen. In essentie staan er twee standpunten radicaal tegenover elkaar. Enerzijds is daar het nieuwe standpunt van Trump: dat Iran alleen door overmatige Amerikaanse militaire macht, in samenhang met economische sancties, op de knieën kan worden gebracht af te zien van nucleaire middelen en zich te voegen naar het zogenoemde non-proliferatieverdrag. Daar tegenover staat het standpunt dat Iran de eerste jaren helemaal geen plutonium kan produceren en dus ook geen kernwapens en dat de militaire macht van het land voorlopig onvoldoende is om een werkelijke bedreiging te vormen. Voor de tweede visie geldt zeker dat het om een beperkte periode gaat, namelijk tien jaar, en dat er tijdig moet worden gewerkt aan een vervolgovereenkomst. De stap van Trump heeft er overigens helaas ook toe geleid dat de Westerse landen ernstig verdeeld zijn geraakt met bondgenoot Amerika en ik geloof niet dat dit een wenselijke situatie is.
Wat is nu uiteindelijk verstandig? Ik sluit mij om redenen van ‘veiligheid’ graag aan bij het vermeende standpunt van de Israëlische militaire leiding: er is op dit moment geen reden om uit de Iran-deal te stappen. Niet omdat wij zoveel houden van de Iraanse bandietenzooi, maar omdat er op dit moment geen nieuwe reden is om dit te doen. Iran kan nu geen kernwapens produceren, alleen de lange-afstandsraketten, en evenmin in de nabije toekomst, zolang Rusland zijn verplichting in de Iran-deal nakomt. Ik zeg niet dat er geen moment zou kunnen komen om Iran opnieuw aan te pakken, maar op dít moment was er geen dringende reden.
