Het was natuurlijk gruwelijk wat er afgelopen weekeinde in Brussel gebeurde. Een terrorist drong het Joods Museum in Brussel binnen, doodde drie mensen en verwondde een groter aantal. Vorig jaar gebeurde iets dergelijks in Frankrijk en ik durf niet te zeggen dat zoiets nooit meer zal gebeuren. Hoewel de moordpartij in Brussel wordt beschouwd als een antisemitisch gebeuren, weet men in België nog niets over de dader, noch over de motieven.
Wat in Brussel gebeurde, leidde vrijwel onmiddellijk tot een opvallende reactie van minister-president Netanjahoe. Voor hem was het duidelijk dat het hier om een antisemitisch incident ging (hetgeen natuurlijk waarschijnlijk is), maar op dit moment toch niet meer was dan een veronderstelling. Zijn tweede verklaring, zoals ook de verklaring van minister van buitenlandse zaken Lieberman, was veel opvallender: het (veronderstelde) antisemitische incident werd veroorzaakt door het antisemitische klimaat in Europa en de voortgaande kritiek door Europa op het beleid van de staat Israël. Daar werd nog een pikant detail aan toegevoegd, namelijk de mededeling dat, nadat de Belgische premier Di Rupo Netanjahoe had gebeld over het treurige incident, het daarna aan de telefoon opvallend stil was gebleven, want andere Europese politieke leiders hadden niet in de rij gestaan voor een gesprek aan de telefoon met Bibi. Daar was dus het bewijs geleverd: Europa is antisemitisch en is de schuld van elk antisemitisch incident.
Er zijn hier toch een paar lastige kwesties aan de orde die om een kritische analyse vragen, ook al omdat de gevolgen van de politieke analyse van Netanjahoe nogal ingrijpend kunnen zijn. Ik denk in het algemeen dat je redelijk terughoudend moet zijn met al te snel met de beschuldiging van antisemitisme te komen. Wanneer men heden ten dage in Europa om zich heen kijkt, moet men vooral Nederland niet als een geschikt voorbeeld zien. Wat alle beschikbare cijfers ook mogen betekenen, het zier er naar uit dat wij in Nederland toch gelukkig mogen zijn met een laag percentage antisemitisme en, erg belangrijk, een grote alertheid om op te treden.
Dat is zeker anders in andere delen van Europa. Er is alle reden om te gruwen van de ontwikkelingen in Hongarije. Zeer recent zag ik heel verontrustende filmpjes over Frankrijk, van openlijke antisemitische demonstraties en nazi-uitingen. Andere Europese cijfers duiden toch op een aanzienlijk percentage antisemitisme of antisemitische uitingen, terwijl ik mij zelf altijd voorhoud dat de beschuldiging van antisemitisme vaak gebaseerd is op onduidelijke uitingen of maatstaven, en dus kritisch moet worden beoordeeld.
Toch lijdt het naar mijn oordeel geen twijfel dat antisemitisme in Europa in opmars is en dat is uiteraard heel verontrustend. Ik onderdruk de neiging om te zeggen: risjes zijn risjes, antisemitisme is antisemitisme, het daarbij te laten en geen gedegen onderzoek te doen naar uitingen en oorzaken.
Het is duidelijk, wellicht met uitzondering van Hongarije, dat vrijwel alle Europese overheden om voor de hand liggende redenen zeer attent zijn op antisemitisme. Een andere kwestie is de vraag te beantwoorden wat er dan precies aan de hand is in al deze Europese landen. Wat zijn oorzaken en gevolgen? Hoe groot is het historisch besef, zo wezenlijk en noodzakelijk bij de bestrijding? Wat is de betekenis van de invloed van grote groepen Moslims? Wat is de betekenis van het Israëlisch-Palestijns conflict? Zo zijn er zonder twijfel veel meer vragen en het zou van grote betekenis zijn wanneer bijvoorbeeld het Europees Joods Congres onder leiding van Moshe Kantor het initiatief zou nemen voor Europees, breed, gedegen onderzoek, dat als basis kan dienen in tal van landen voor de bestrijding van de draak die antisemitisme heet.
Dat alles om ook te zeggen dat Benjamin Netanjahoe met zijn uitspraken geenszins een bijdrage heeft geleverd voor een zinnig debat. Onzin om te beweren dat Europa anti-Israël is. Zeker, er is in Europa, voor zover je kunt spreken van een eenduidige opinie, sprake van een veelgeschakeerd palet van opinies over het beleid van de regering in Israël. Het is heel dom en kunstmatig om eventuele kritiek op Israëlisch beleid aan te wijzen als de oorzaak van antisemitisme en erger. Een dergelijke opvatting slaat open debat dood met een vals argument en zorgt ervoor dat goedwillende vrienden van Israël, die graag een ander beleid zouden willen, in een geheel verkeerde hoek worden gezet.
Zou men dan niets meer mogen zeggen in de ogen van rechts Israël over de extremistische uitingen deze week van de ministers Ariel en Bennett? Ik kan U verzekeren dat Israël wel een heel verkeerd pad op zou gaan als het deze kant uitgaat, en helaas ziet het daar naar uit.
Ik trek het mijzelf aan: mag ik dan geen andere opvattingen meer hebben over wat er in het Midden-Oosten moet gebeuren zonder dat ik schuldig word verklaard aan antisemitisme en terreur?
