Het is moeilijk de verleiding te weerstaan om te filosoferen over wat ons in 2014 rond en in Israël, in het Midden-Oosten en de Joodse wereld, te wachten staat. Men kan natuurlijk allerlei ontwikkelingen in 2013 extrapoleren naar 2014 en zien hoe ver men kan komen. Dit soort verwachtingen benoemen over het Midden-Oosten heeft iets van roulette spelen, hetgeen ik overigens nooit gedaan heb. Misschien is de typering er volstrekt naast, maar dan hoop ik dat de lezer mij desondanks begrijpt.
Door de beperkte ruimte van deze column zal ik mij beperken tot enkele in mijn ogen belangrijke onderwerpen. Ik weet niet of de lezer het tot zich heeft genomen, maar in Israël heeft in zekere zin een doorbraak plaatsgevonden wat betreft de positie van de niet-orthodoxe stromingen in het jodendom. Immers, voor het eerst wordt een niet-orthodoxe (ook nog vrouwelijke) rabbijn voor haar werk betaald door de regering van Israël. Ik vind dit werkelijk prachtig, want ik heb een gloeiende hekel aan de dictatuur van het (ultra-)orthodoxe jodendom, van de baardmannen dus, zoals ik hen graag liefkozend noem, in de Israëlische samenleving. Al weer enkele jaren begint het er naar uit te zien dat de niet-orthodoxe stromingen hun dictatuur zien afbrokkelen ten gunste van een gelijkwaardige en pluralistische Joodse samenleving in Israël. Er wordt zeker nog een potje geknokt over rechten en plichten, maar er gloort licht aan de horizon. Het ziet er naar uit dat de orthodoxe jongeren, nu vrijgesteld bij studie aan een religieuze school, gedwongen zullen worden hun deel bij te dragen aan de veiligheid van de staat Israël. In 2014 zal het aantal ultra-orthodoxe (Haredi) dienstplichtigen oplopen tot ongeveer 2.500 jongens. Wel natuurlijk in eenheden waar een blik op de meisjes niet mogelijk is!
De armoede in die kringen zal worden bestreden door orthodoxe jongeren te dwingen aan het maatschappelijk leven deel te nemen en niet met hun grote gezinnen te plukken van de voorrechten die zij nog altijd genieten. Aan de Tempelmuur krijgen Conservative en Reform een gelijkwaardige gelegenheid om tot hun God te bidden.
Deze belangrijke ontwikkelingen zullen in 2014 versterkt worden voortgezet op weg naar een pluralistischer en gelijkwaardiger Israël. Grote winst dus!
Wat betreft 2014 is het natuurlijk onmogelijk voorbij te gaan aan de belangrijkste politieke ontwikkelingen in en om Israël. Syrië blijft natuurlijk een grote tragedie en zal naar mijn smaak simpelweg uiteenvallen in een staat naar het model van Libanon. Of wij daar blij mee moeten zijn, is een grote vraag, maar een andere ontwikkeling is er voorlopig niet.
De hoofdvraag is in de eerste plaats de vraag of de Amerikaanse minister van Buitenlandse zaken Kerry enig succes kan boeken, als is het maar, zoals men dat noemt, met een raamovereenkomst die verder uitgewerkt moet worden. Ik word tamelijk chagrijnig van al degenen, met name in de media, die nu al weten dat het niets wordt en dus al anticiperen op een escalatie, die zou uitlopen op een Intifada. Los van wat ik hoop, succes voor Kerry, weet ik het gewoon niet. Men kan hoogstens speculeren over wat ons in welk voorkomend geval, succes of geen succes, te wachten staat. In het geval van succes is naar mijn inschatting één van de grote vragen of zowel Netanjahoe als ook Abbas de resultaten van een overeenkomst zouden kunnen implementeren. Ik lees en hoor dat Abbas al lang geen voldoende macht en invloed meer heeft om te kunnen implementeren. Moeilijk om in te schatten, maar het zou kunnen zijn dat het toekomstperspectief zo aantrekkelijk wordt gemaakt, bijvoorbeeld door een omvangrijk economisch herstelplan (dat klaar ligt), dat afwijzen een grote dwaasheid is. De bottom line blijft de vraag of de Palestijnen in staat zijn een redelijk compromis te aanvaarden, inderdaad moeilijke keuzes te maken en voor een vreedzame toekomst te gaan, zonder de Hamas in dit stadium.
Aan Israëlische kant ligt de zaak tamelijk hetzelfde. Ook hier een minister-president wiens machtsbasis, de Likoed, aardig wankel geworden is. De Likoed is overgenomen door de gevaarlijke en dwaze kolonisten. De coalitiepartner ‘Het Joodse Huis’ is openlijk voor de annexatie van de Westbank als behorend tot het traditionele Joodse erfgoed. Hoe groot is de kans, in geval van een overeenkomst, dat de regering dit volmondig steunt en het risico van een referendum durft te nemen? Ik durf er geen geld op te zetten!
Stel dat Kerry komt melden dat hij geen kans ziet een redelijk compromis, waarvan iedereen de contouren kent, aanvaard te krijgen, hetgeen in de eerste plaats gezien zal worden als een dramatische afgang voor President Obama, die dan opnieuw op het terrein van de buitenlandse politiek faalt. Er blijven dan tal van vragen over, maar één ervan is deze: hoe zal de relatie tussen de VS en Israël zich verder ontwikkelen en daarnaast natuurlijk die tussen Europa en Israël. Ik ga er over nadenken en u op een ander moment mijn gedachten voorleggen.
