Een begrip dat mij in het Jodendom altijd heeft gefascineerd, is dat van de tikoen olam. Ik ben allesbehalve een halachisch expert, juist het tegendeel, maar ik den dat het een bruikbaar en begrijpelijk begrip is. De vertaling die ik al vroeg leerde, is die van ‘verbetering van de wereld’. Dat is dan zowel op kleine als grote schaal mogelijk. Het gaat dus om een verantwoordelijkheid van het individu alsook van bijvoorbeeld politici, die een veel grotere (niet per se in morele zin) verantwoordelijkheid dragen. Voor diegenen die naar richtlijnen zoeken, is het wellicht problematisch dat de eigen verantwoordelijkheid naar mijn beste weten voorop staat. De verantwoordelijkheid die tikoen olam met zich meebrengt, kan men dus op verschillende niveaus en in verschillende omgevingen dragen.
Het is misschien wat raar om het begrip tikoen olam eens toe te passen op het gesprek dat gaande is in Amsterdam, met name over de invloed van de criminaliteit in de stad. Ik geef grif toe dat de publicatie rond de betekenis van het criminele milieu in de stad mij flink heeft doen schrikken. Het is nogal wat dat enkele mensen met een stevige reputatie na onderzoek stellen dat het met de invloed van het drugsmilieu heel ernstig is gesteld. Dat er sprake was van een problematische situatie, was natuurlijk bekend. Maar dat het zo ernstig was als nu is beweerd in het onderzoek, was voor mij een donderslag bij heldere hemel.
Laat ik eerst deze ‘donderslag’ eens wat nader uiteenzetten. Mede aanleiding daartoe was de column in NRC van Rosanne Hertzberger, die in essentie met name over de wetenschappelijke betekenis van het onderzoek haar twijfels had. Ik vind de tikje cynische toon die zij hanteert ook zo prettig om onderzoeken als het onderhavige eens wat nader te analyseren en ik doe dat vanuit de gepaste nuchterheid van de burger die om zich heen kijkt en zich verbaast of dat nalaat. Of zich afvraagt of de Joodse plicht van tikoen olam iets te maken heeft met het drugsgebruik in de stad.
Of moet je zelfs zeggen dat Joodse gemeenschappen zoals wij die over de hele wereld kennen een plicht hebben bij te dragen aan oplossingen, mogelijk van verschillende aard, vanaf het individuele niveau tot dat van de drugshandel op alle continenten van de wereld.
Ik denk ook dat alle aanwezige inspiratie om iets aan dit vreselijke probleem te doen, moet worden gekanaliseerd en ingezet om wat te ondernemen tegen de macht van het drugsmilieu, opdat dat niet nóg meer macht verwerft dan nu kennelijk al het geval is. Als dit al mogelijk is in een geavanceerd milieu als in Amsterdam zijn er dan niet tientallen wereldsteden waar dit mogelijk is? Je zou toch zeggen van wel!
De door mij gewaardeerde toon van schrijven bij Rosanne Hertzberger vind ik zo mooi omdat zij zo allerlei beweringen op een pittige manier tegen het licht houdt en relativeert. Ik denk dat een zekere relativering van de rampspoed die over ons werd gestort, nuttig is. Ik kan het niet aantonen, ik ken ook geen degelijk onderzoek, maar ik vermoed dat die totale macht van het criminele milieu over de stad sterk overdreven is, echt degelijk bewijs heb ik niet voorhanden. Wél is het evident dat een collectieve inspanning nodig is om de verloedering in de grote steden te gevolge van drugsgebruik tegen te gaan. Verloedering op het individuele niveau alsook de verloedering op het niveau van de collectiviteit en de daarbij passende stadsgemeenschappen. Hoe ingewikkeld en moeilijk ook, daar is een taak te formuleren die past bij het gedachtegoed van tikoen olam. Mijn scepsis over allerlei beweringen over de omvang van de drugsscene is groot, feit blijft dat er talloze redenen zijn om zich grote zorgen te maken over de omvang van dit gevaarlijke en schadelijke verschijnsel. Ook al is uw columnist in Amsterdam vrijwel nooit gestuit op het gebruik van al die rotzooi! Mag ik dan enige twijfel hebben over aard en omvang van het probleem? Mag ik dan pleiten voor gezond verstand in plaats van onbewezen overdrijving?
Interreligieuze samenwerking is een groot goed en zou een platform kunnen zijn voor de bestrijding van gebruik van en handel in drugs. Het is naar mijn smaak zeer gerechtvaardigd het drugsprobleem aan te pakken vanuit het plichtsbesef dat tikoen olam met zich meebrengt!
