Een van de ergste verwijten die de staat Israël veelvuldig wordt gemaakt, is de bewering dat Israël een Apartheidsstaat is. Het is ook een bewering die veelvuldig wordt gebruikt door diegenen die zich tegen het bestaan van de Staat Israël keren en het zionisme zien als een Apartheidsideologie. Ik heb vaak meegemaakt dat het verwijt werd gemaakt door lieden uit de Arabische wereld die zich drukker maken over Israël en de Palestijnen dan over terreur, gebrek aan democratie en onderdrukking in de eigen Arabische wereld.
Dat is echter helemaal geen reden om, geheel los van de propaganda, serieus te zien of er in Israël sprake zou zijn van Apartheid of een ontwikkeling richting Apartheid. Wanneer dat zo zou zijn, is er alle reden tot zorg en de noodzaak ons daar met grote kracht tegen te verzetten. Democratische waarden zijn de kern van de Staat Israël en is ook de garantie dat overal ter wereld Joodse gemeenschappen in vrijheid kunnen leven.
Het debat in Israël over Apartheid is onlangs opnieuw losgebroken naar aanleiding van de publicatie van een onderzoeksrapport dat zou laten zien dat er in Israël sprake zou zijn van een ontwikkeling richting Apartheid. In de belangrijke Israëlische krant Haaretz ontstond een fel debat over de vraag wat er aan de hand is. Het onderzoeksrapport laat tal van ontwikkelingen zien die met evenveel recht zouden duiden op een ontwikkeling richting Apartheid als op een ontwikkeling die wel op grote spanningen duidt met name in de richting van de Palestijnse Arabieren, in Israël als ook in de bezette gebieden. Als ik het rapport ruwweg samenvat, dan constateer ik dat:
er sprake is van afkeer van Arabieren in Israël die zich uit in een voorkeursbehandeling van de Joodse bevoking bij banen; dat men met een grote minderheid niet in een gebouw wil samenleven met Arabische Israëli's noch de kinderen op dezelfde scholen wil zien zitten.
een grote minderheid wil dat Arabische Israëli's naar de Westbank verhuizen en dat zij daar, zo zegt 69%, geen stemrecht zouden mogen hebben, maar dat desondanks slechts een minderheid van 38% de Westbank zou willen annexeren en dat 58% van de bevolking nu al vindt dat Israël al Apartheid heeft.
naarmate Israëli's religieus orthodoxer zijn, zij radicaler en racistischer zijn, en dat dit het minst voorkomt bij de seculiere bevolking van Israël.
Voorwaar waarnemingen om enigszins somber over te worden, maar ook niet nieuw, terwijl daartegenover gezegd kan worden dat steeds wisselende meerder- en minderheden zich tegen deze ontwikkelingen verzetten. In elk geval vele redenen voor de Israëlische politiek en maatschappelijke groeperingen zich af te vragen wat er aan de hand is.
Tenzij ik geheel verkeerd geïnformeerd ben, heb ik in de verslaggeving niet kunnen bespeuren wat Apartheid nu precies is. Bij goed onderzoek behoort uiteraard eerst goed gedefinieerd te worden wat onder het begrip Apartheid wordt verstaan, en vervolgens, met de onderzoeksresultaten in de hand, je af te vragen wat toetsing van definities en resultaten oplevert. Eigenlijk zie je dan in de verslaggeving in de media heel ruwe conclusies die suggestief zijn maar niet juist.
Eveneens in Haaretz stond in oktober 2011 een helder artikel van de beroemde rechtsgeleerde Richard Goldstone (de man van het onderzoek in Gaza), van oorsprong Zuidafrikaan die het Apartheidsregime in eigen land goed kende en ook bestreed. Hij geeft een boeiende definitie, ontleend aan het Statuut van Rome van 1998: “Er is sprake van Apartheid wanneer men inhumane daden uitvoert in de context van een geïnstitutionaliseerd regime van systematische onderdrukking en dominantie door een raciale groep of groepen met de bedoeling dat regime te handhaven.”
Goldstone wijst erop dat Israël een democratie is met gelijke rechten voor de Arabieren om zich politiek te organiseren en lid van de Knesseth te zijn en ook vertegenwoordigd te zijn in alle belangrijke staatsorganen. Hij vindt ook dat de vergelijking met het Apartheidsregime niet op gaat.
Ik geloof niet dat de Staat Israël als zodanig zou overwegen een apartheidsregime te bevorderen. Daarvoor zijn de democratische krachten veel te sterk. Wel vrees ik dat extreem nationalisme en ook een al of niet gerechtvaardigde vrees voor bedreigde veiligheid bepaald niet zonder risico's zijn, zoals het onderzoeksrapport, zij het zonder een duidelijk gedefinieerd onderzoekskader, laat zien. Ik heb het niet kunnen vinden, maar enige terughoudendheid lijkt mij verstandig.
Morgen vertrek ik voor enkele dagen naar Jerusalem voor wat werk aan de Hebreeuwse Universiteit waar ik het grote voorrecht heb deel uit te maken van het Executive Committee van de Board of Governors, een toonbeeld van tolerantie en kritische zin. Jazeker, er is zonder twijfel hoop.
