De kogel is dan toch nog vrij snel door de sjoel gejaagd. Eerder dan gedacht is er besloten tot nieuwe verkiezingen door een kabinet dat toch al op de grond lag door de innerlijke tegenstrijdigheden, en door een parlement dat in meerderheid uitsluitend een soort van afgeleide was van het rollebollende kabinet. Sommigen noemen de Israëlische democratie een toonbeeld van democratische verhoudingen, anderen een broedplaats van tegenstellingen en veel lawaai.
De Israëlische politiek kan emotie niet ontzegd worden. Naar mijn smaak te veel emotie omdat een land, en zeker een land in een complexe omgeving, niet geregeerd kan worden zonder een rationele afweging van doelen en middelen.
Het probleem van de regering die nu aan zijn einde komt, was dat deze gevormd was door krachten met volkomen tegengestelde belangen, zonder dat een poging werd gedaan tot betekenisvolle compromissen te komen. Dat geldt bij uitstek op het gebied van het veiligheidsbeleid, maar ook op een gevoelig ideologisch terrein, daar waar het gaat om de zogenaamde Basiswet over de Joodse staat. Aan een relevant economisch en financieel beleid is men nauwelijks toegekomen, hetgeen het beste wordt geïllustreerd door de voortgaande malaise bij grote delen van de bevolking, in het bijzonder de jongeren.
De meeste waarnemers die naar het land kijken, en in het bijzonder de veiligheidspolitiek volgen, hebben in de afgelopen twee-en-een-half jaar naar een regering gekeken die door ernstige politieke verdeeldheid geen stap vooruit heeft gezet in de richting van vrede met de Palestijnen en zich vermoedelijk geenszins bekommert om een groeiend internationaal-politiek isolement van de regering van Israël en het land in het algemeen. Deze regering Netanjahoe bestond uit een groep krachtige aanhangers van annexatie van de Westbank en anderzijds uit veel minder krachtige aanhangers van een beleid van verzoening met de Palestijnen. De Livni’s en de Lapids konden geenszins op tegen de die-hards van Bennet en Lieberman met de minister-president als vleugellamme vogel laverend in alle mogelijke richtingen. Aan deze beschamende situatie is nu een einde gekomen en de kiezer zal in maart bepalen wat de nieuwe politieke verhoudingen in Israël zijn en wat deze betekenen voor het internationale beleid van de nieuwe regering en Knesset.
De vraag is natuurlijk belangwekkend: wat kunnen wij in electorale termen in de eerste plaats verwachten. De strijd gaat naar mijn mening tussen drie politieke hoofdstromingen: gematigd centrum-links, het centrum zelf en het centrum-rechtse blok. Dit zijn geen eenduidige blokken, maar ook al om cijfermatige redenen tamelijk flexibel in het aangaan van coalities. Kunnen wij nu verwachten dat aanzienlijke verschuivingen gaan plaatsvinden bij het electoraat, verschuivingen die een duidelijke koerswijziging naar links of rechts inhouden? Ik vrees dat dit niet zal gebeuren op een beslissende schaal, vooral omdat de veiligheidssituatie van Israël intern als ook extern de doorslag zal geven. De geschiedenis heeft ons geleerd dat in een kritische veiligheidssituatie de bevolking van Israël kiest voor de harde lijn van de rechtse politici.
Ik voorspel, maar ik hoop het geenszins, dat dit ook in maart weer zal gebeuren. Een treurige overweging hierbij is dat progressieve en verzoenende internationale politiek van links en van progressieven niet te verwachten valt. Al decennia lijdt de roemruchte Arbeiderspartij aan verval. Wat voor sympathieke man de huidige leider van de Arbeid ook moge zijn, ik moet helaas toegeven dat hij nog zeker niet het formaat heeft van een belangrijk politiek leider, hoe betreurenswaardig dit ook moge zijn.
Benjamin Netanjahoe is bijna outcast in zijn eigen Likoed. Zijn concurrenten Lieberman en Bennett lijken slechts één doel voor ogen te hebben: Bibi van het premierschap af houden.
Dat zal echter van weinig betekenis zijn voor de vorming van een rechts kabinet met dezelfde onverzoenlijke opvattingen als het huidige kabinet. In Israël is de sterkste politieke stroming die van rechts en extreem-rechts. Daarin zal vrees ik weinig veranderen.
