De titel van deze column is iets te flamboyant voor het onderwerp van deze week. Dat is het feit dat het ernaar uitziet dat de strategische positie van Iran bezig is wezenlijk te veranderen. Dat daar mogelijkerwijs de veiligheid van Israël mee is gemoeid, is zeker geen bijzaak, maar ook weer niet de hoofdzaak. Wanneer de strategische positie van Iran verandert, is dat zorgwekkend, maar ook weer niet uniek. Het gehele Midden-Oosten is in beweging en mocht het ooit tot enige rust komen, dan aanschouwen wij een gebied waar in betrekkelijk korte tijd grote verschuivingen hebben plaatsgevonden. Verschuivingen die soms ongunstig voor Israël zijn, maar ook verschuivingen die op het oog in het voordeel van Israël kunnen uitpakken.
Eigenlijk spreken wij over een grote pan, waarin meerdere partijen roeren om een groter stuk van de koek in handen te krijgen. Waar beginnen nu deze verschuivingen, zou mijn eerste vraag zijn. Ik denk dat zij beginnen bij een ontwikkeling in het gebied waarbij de traditionele grenzen onder druk komen te staan. Ik zou niet precies een moment kunnen aanwijzen dat het allemaal begon, maar het zou mij niet verbazen indien historici in de nabije jaren de langdurige oorlog tussen Iran en Irak in de jaren tachtig van de vorige eeuw gaan benoemen als het begin van de ellende. Een tweede ontwikkeling lijkt mij het feit dat de component religie en de interpretatie daarvan (hoewel allemaal door moslims) een grote rol ging spelen. Ik denk inderdaad dat de vecht- en slachtpartijen tussen soennieten en sji’ ieten de verhoudingen compliceerden. Het feit dat zij allemaal vredelievende moslims waren, weerhield diezelfde moslims er niet van deel te nemen aan verschillende grote oorlogen, niet om moslims te beschermen voor een boze buitenwereld, maar om elkaar vanuit een onbegrijpelijke ambitie het leven zo zuur mogelijk te maken.
De recente oorlog in en rondom Syrië heeft dat voor de zoveelste keer bewezen. Extremisten van Isis hielden er zo hun eigen ambities op na, die erop neer kwamen dat zij met extreme gewelddadigheid, dwars door alle bestaande verhoudingen, de droom van hun kalifaat meenden te moeten realiseren. Het feit dat zij dit – vanuit hun gezichtspunt – aanvankelijk vrij succesvol deden, was de belangrijkste reden dat de Russen hun intrede deden in het gebied, als redder van vriend Syrië. De vrienden uit Moskou werden bij hun interventies naar mijn mening geholpen door het feit dat president Obama eerder besloot een beslissende rol van Amerika ter plekke op te geven. Hoewel de Amerikanen deze situatie enigszins terugdraaiden, is het resultaat toch eigenlijk dat de Russen vrij spel hebben en dat de machtsverhoudingen in het Midden-Oosten wezenlijk zijn veranderd.
Dan hebben wij het overigens nog niet eens gehad over onze Navo-vrienden in Turkije, welke worden geacht solidair te zijn met de westerse bondgenoten. Ik weet niet of het al zo ver is om deze droom op te geven. Het lijkt mij zeker dat het bondgenootschappelijke ideaal van verbondenheid en solidariteit in Turkije een geheel andere inhoud heeft gekregen.
Is het juist dat Iran, los van de aanwezigheid rond Israël van Hamas en Hezbollah, Israël al tijgerend nadert en er mogelijkerwijs op uit is het land ernstig in de problemen te brengen door de aanwezigheid van Iraanse militaire bases in Syrië en de toepassing van de zogenaamde dronetechnologie? Het leidt daarbij geen twijfel dat de militaire macht van Hezbollah veel groter is geworden doordat Hezbollah de beschikking heeft over vele duizenden (Iraanse) raketten. Het juiste getal is niet bekend en de schattingen zijn zeer variabel. Eén ding is zeker: het rakettenarsenaal is een groot risico voor Israël en de vraag is of afweermiddelen effectief zijn. Zelf vrees ik dat wanneer Iran en Hezbollah zouden besluiten Israël aan te vallen, Israël geen andere keuze heeft dan grootscheeps militaire middelen in te zetten.
De Verenigde Staten hebben tegenwoordig een klein aantal militairen in Israël als een soort van veiligheidsgarantie. Dat is zeker niet zonder betekenis, maar in het Amerikaanse strategische denken – zoals onlangs bleek uit een analyse van het Pentagon – heeft Amerika zijn belangstelling nu vooral oostwaarts gericht, op het gehele oost-Aziatische gebied. Ook om deze reden is het van heel groot belang dat de kwakkelende verhoudingen tussen Israël en de Amerikaanse Joden worden gerepareerd. Deze Joden in de VS zijn het eerste schild dat Israël in geval van conflict kan optrekken.
Mijn gedachte is dat in het Midden-Oosten heel veel in beweging is en lang niet altijd ten gunste van de veiligheid van Israël. Het is geruststellend, in zekere zin, dat Israël een heel sterke bevolking heeft, die bereid is voor de veiligheid grote offers te brengen. Het stelt mij echter niet gerust dat de Iraniërs in al deze verwikkelingen, ondanks de ‘vriendschap’ tussen Poetin en Netanjahoe, in Syrië zitten en van Moskou tot op veertig kilometer van de Golanhoogten mogen komen. Geruststellend? Ik dacht van niet!
