Het is al een oud verhaal, dat van de uitbarsting van wat men noemt, de cultuurstrijd in Israël. Ik zou niet precies een schatting weten te maken, maar het zou mij niet verbazen wanneer het waarschuwen voor deze ontwikkeling niet zo lang na de stichting van de staat Israël al is begonnen. Ik geloof niet dat er enige definitie bestaat, maar het betekent in elk geval dat er een ‘strijd’ zou ontstaan tussen de verschillende groepen in Israël die een of andere interpretatie van het jodendom voorstaan en dat deze interpretatie gevolgen zou hebben voor de politieke verhoudingen en de staatstructuur. Voor het gemak laat ik de verhoudingen met het jodendom buiten Israël, hoe belangrijk ook, buiten beschouwing. In zijn algemeenheid denk ik dat de onderlinge verhoudingen van de Joden buiten Israël die in Israël weerspiegelen.

De vrees voor die uitbarsting was altijd heel groot en dat is wellicht ook de reden waarom die cultuurstrijd, als grote bedreiging voor de staat, er tot nu toe niet is gekomen. Die strijd zou ondergronds smeulen en op een bepaald onvoorstelbaar moment naar boven komen. Dat leek mij overigens altijd een redelijke verklaring voor de vrees en stilte. Die kan men zich goed indenken wanneer men kijkt naar talloze religieus getinte conflicten, die op generlei wijze tot een grote klap hebben geleid. Voorbeelden te over!

Nu moet ik daar aan toevoegen dat het mij al lange tijd verbaast dat die andere grote helft van het wereldjodendom, dat van de Verenigde Staten van Amerika, zich in al die jaren redelijk kalm heeft gehouden. Ik doel op de invloedrijke leiders van het conservative en het reform jodendom. Dat zij zich wild ergerden, was wél duidelijk. Zeker was het ook zo dat de veiligheidsbelangen van Israël en de hechte politieke relatie tussen Israël en Amerika, hen ervan weerhielden eens flink op de politieke trom te slaan. Is er aan die situatie nu een eind gekomen? Want de politieke temperatuur tussen in het bijzonder Bibi Netanjahoe (kan het anders?) en conservative en reform Joodse leiders is nu toch wel het kookpunt genaderd. De aanleiding is de wijze waarop de premier van Israël omgaat met belangrijke afspraken over de toegestane wijze van het bidden bij de Tempelmuur. Oorzaak is dat het er naar uitziet – wat ik van harte hoop – dat de meer progressieve Joden van Amerika, miljoenen in aantal, de wijze waarop men in Israël omgaat met hun geloofsinterpretatie niet meer accepteren. De maat is vol en de baardmannen moeten nu leren wat hun plaats is.

Voor dat laatste is ferme politieke moed en vasthoudendheid nodig. Een artikel dat bij Netanjahoe, voortdurend onder politieonderzoek vanwege vermeende onzuivere banden met zo ongeveer alle Joodse miljardairs, niet ruim voor handen is.

Wat is er aan de hand? Al heel wat jaren golden voor het gebed aan de Tempelmuur, ook wel de Klaagmuur genoemd, geen regels die recht doen aan de wensen van conservative en reform Joden: gelijkheid van man en vrouw en het toestaan van het uitspreken van het gebed door vrouwen, inclusief het dragen van gebedsriemen. De Tempelmuur en de gebedsruimte vóór de muur waren en zijn traditioneel in handen van de fanatieke en radicale ultra-orthodoxie, welke geen enkele concessie toeliet richting geloofsgenoten met andere opvattingen daarover. Vier jaar geleden werd er onder leiding van Netanjahoe uiteindelijk een overeenkomst afgesloten die voor eenieder aanvaardbaar was: alles bleef zoals het was, maar met de toevoeging van gebedsruimte voor de ‘andersdenkenden’ naast de bestaande ruimtes, waar men rijkelijk zijn gang kon gaan. In de conservative en reform wereld werd deze regeling terecht als een grote overwinning gezien!

Netanjahoe heeft deze regeling nu eenzijdig opgezegd, geheel onverwacht en met een grote klap. Zelfs zijn partners in de coalitie zijn verbaasd en het motief voor deze handelswijze is voorlopig onduidelijk, behalve dat het volstrekt zeker is dat het gaat om een concessie aan de ultra-orthodoxen. Het Jewish Agency trekt een uitnodiging aan Netanjahoe voor een gezellig diner in. De Joodse leiders in Amerika vragen zich af of hun positie ten opzichte van de politieke leiding in Israël niet kritisch moet worden bekeken. Daar komt bij de grote zorg over de coalitie Netanjahoe en Trump, die door de meerderheid van de Joden in Amerika wordt verafschuwd. Grote zorg heeft men over de opvattingen van de Joodse jeugd met zijn politiek-liberale opvattingen, die zich niet meer herkent in Israël, dat zich in hun ogen ondemocratisch ontwikkelt.

Het is dus echt crisis. Iets waarvoor men vele jaren bang is geweest. Tolerantie en wijsheid is wat nu telt!