Uw columnist heeft wel eens, zoals zo velen, een discussie gehad over de corruptie in bijvoorbeeld Zuid-Afrika. De omverwerping van het blanke apartheidsregime in dat land heeft niet de democratische ontwikkeling gebracht waar wij op hoopten. Corruptie is de methode waardoor veel Zuid-Afrikanen zich hebben verrijkt, in het bijzonder ten nadele van de armlastige zwarte bevolking. Op het hele Afrikaanse continent bloeit de corruptie. In Angola, waar de sociale revolutie werd gepredikt en de Portugezen werden verdreven, is de corruptie bij de elite van het land standaard geworden.
De omwenteling in de Sovjet-Unie, de zogenaamde communistische heilstaat, leidde tot corruptie en diefstal van een omvang die ongekend was. De omverwerping van het communisme, dat ook corruptie kende, leidde tot diefstal en corruptie op een schaal die een gewoon mens zich niet kan voorstellen. Het eigendom van bijvoorbeeld grondstoffen verdween naar willekeurige lieden, aanzienlijk in aantal, die zich niet veel later miljardair konden noemen. Hun namen zijn bekend, maar nooit vond er een justitiële procedure plaats om deze dieven te vervolgen. Logisch, de rest van het overheidsapparaat probeerde zich ook te laven aan de rijkdommen die beschikbaar kwamen.
In het Verre Oosten zijn heel wat landen waar geen zaken wordt gedaan zonder het betalen van steekpenningen en de politieke leiders verrijken zich. In tal van Arabische oliestaten zijn corruptie en het betalen van steekpenningen evenzeer de regel. Ook op dit punt weten we dat geen enkele vorm van ethisch verantwoordelijkheidsbesef aanwezig is.
Lange tijd hebben wij in Europa gedacht dat daar de corruptie niet aanwezig was, of op beperkte schaal, zoals werd verondersteld voor Zuid-Europa. Nu weten wij dat de stelling dat tenminste in Noord-Europa geen corruptie voorkomt, niet waar is. Zelfs in landen met een soort van puriteinse of calvinistische inslag blijkt de ziekte van corruptie in beperkte mate aanwezig te zijn. Hetgeen overigens geen reden is daar niet bezorgd over te zijn!
Ik heb deze wat lange inleiding nodig om niet het verwijt te krijgen dat wanneer men over corruptie in Israël spreekt, niet eerst met veel nadruk is gesproken van of geschreven over het feit dat deze ziekte in veel andere landen ook voorkomt.
Als een soort van rechtvaardiging, of om toch enig begrip te vragen voor iets wat elders op veel grotere schaal voorkomt? Of om de omvang van de vele berichten over corruptie een zekere mate te relativeren? Weten doe ik het zeer zeker niet. Wel weet ik dat er allerlei redenen zijn om ons diepgaand zorgen te maken over de schaal van en het niveau waarop de corruptie in Israël lijkt toe te nemen, althans, er zijn steeds meer berichten over regelrechte corruptie tot in het hoogste kringen van de Israëlische samenleving. Het aantal ambtsdragers en zakenlieden, betrokken bij omkoping of andere onaanvaardbare praktijken, vormt langzamerhand een lange lijst. Het zou mij niet verbazen, nu is gebleken dat de naaste omgeving van de premier is betrokken bij onoorbare praktijken, ook de premier zelf daar op zijn minst weet van heeft gehad. Het schijnt nu tenminste vast te staan, hoewel zij nog niet veroordeeld is, dat ook de vrouw van de premier van wanten wist.
Men kan alleen maar vaststellen dat de staat Israël, gegrondvest op een aantal waarden beleden van David Ben-Goerion tot Menachem Begin, op een glijdende schaal naar beneden is beland. De corruptie in Israël begint regelrecht een bedreiging te worden voor de rechtstaat, waarmee geenszins is gezegd dat het land vergelijkbaar is met de tientallen andere landen waar men overigens al niet meer kan spreken van een rechtstaat. Toch geloof ik dat er reden is tot grote zorg, omdat de corruptie niet alleen een bedreiging vormt voor de rechtstaat, maar ook voor de sociale en politieke cohesie van de staat.
Er is aan de situatie in Israël gelukkig één punt dat zonder twijfel hoopvol is. Dat is de rol van politie en openbaar ministerie en uiteraard van de rechterlijke macht. Deze symbolen van de rechtstaat gaan onvervaard door met het blootleggen van onoorbare en ondermijnende praktijken en zorgen dat de daders de hen toekomende straf krijgen. Er zijn tal van hoogwaardigheidsbekleders die inmiddels weten wat dat betekent.
Toch zal er meer moeten gebeuren. Politieke leiders dienen met hartstocht en overtuigingskracht de terugkeer te bepleiten van de waardengemeenschap die Israël zeker was. En moeten daar uiteraard naar handelen! Dan kan met recht de claim worden gehandhaafd dat Israël de enige echte democratie is in het Midden-Oosten en ver daarbuiten.
