Het NIW heeft in een vorig nummer een goede daad verricht door een artikel van Ronald Lauder uit The New York Times integraal over te nemen. Dat doet een krant of weekblad niet snel. Integendeel! Het onderstreept terecht het grote belang van de publicatie en van de inhoud van Lauders stuk. Deze man, Ronald Lauder, is ook allesbehalve een kleine jongen, zowel binnen het wereldJodendom als in de Amerikaanse samenleving. Hij is de telg uit een Midden-Europees Joods gezin, van wie er velen vlak voor de Tweede Wereldoorlog hun heil zochten in Amerika.
Ondanks alles dat velen van hen hadden meegemaakt, kenmerkten deze vaak arme Joden zich door een ambitie om het te maken in de Verenigde Staten. Dat hebben velen ook gerealiseerd op allerlei plekken in de Amerikaanse samenleving. Zij werden geslaagde artiesten, wetenschappers en zakenlieden. Het Amerikaanse Jodendom kent veel vluchtelingen die puissant rijk werden en tegelijkertijd hun verantwoordelijkheid voor de Joodse gemeenschap en voor Israël op overvloedige wijze vorm gaven. De Amerikaans-Joodse tsedaka, de zorg voor anderen, is daardoor tot grote hoogte geklommen.
Lauder is bij uitstek een voorbeeld van dit fenomeen. Hij is als erfgenaam van het Lauder-concern een zeer rijk man, maar heeft zijn zakelijke activiteiten altijd gecombineerd met aandacht voor het Jodendom, Israël en de Amerikaanse politiek. Hij bezet de prestigieuze stoel van voorzitter van het World Jewish Congress en is in die hoedanigheid een van de belangrijkste zo niet de belangrijkste gesprekspartner van elke Israëlische regering wanneer het gaat om de belangen van het wereldwijde Jodendom of om de belangen van Israël, waar ook ter wereld, maar in het bijzonder de Verenigde Staten. Ik durf de stelling aan dat de Verenigde Staten van ongemeen grote betekenis waren en zijn voor de existentiële belangen van Israël. Ronald Lauder behoort tot een generatie Joden in Amerika die onverkort trouw is aan de staat Israël.
Al deze woorden heb ik nodig om de speciale betekenis te schetsen van het artikel van Ronald Lauder in The New York Times. Ik kan niet zeggen dat het helemaal een donderslag bij heldere hemel was, omdat er ontegenzeggelijk scheurtjes zichtbaar begonnen te worden in de betrekkingen tussen Israël en de Amerikaanse Joden. Dat is zeker vaker gebeurd, maar de mantel der liefde bleef altijd de boventoon voeren. Ik vrees dat dit anders begint te worden en het artikel in het meest vooraanstaande dagblad van Amerika is er een belangrijk teken van.
Hoewel van veel minder ‘belang’ zou ik toch zo graag van Joodse leiders in Nederland horen wat zij van een en ander vinden. Ook de Nederlands-Joodse gemeenschap heeft een stem op het Joodse wereldtoneel, al is het maar om de betekenis die elke regering van Israël hecht aan de Nederlandse stem in de Europese Unie en in tal van fora van de Verenigde Naties. Zelfs het Nederlandse Jodendom is een factor bij het bepalen van bijvoorbeeld het Nederlandse Midden-Oostenbeleid. Hier blijft het echter oorverdovend stil met betrekking tot alle vragen die zo prominent aan de orde worden gesteld door de voorzitter van World Jewish Congress.
Ik denk dat er twee hoofdlijnen zijn aan te wijzen in het betoog van Lauder, welke beide zijn te herleiden tot wat hij beschouwt als “zorgelijke ontwikkelingen”. Ik zou zeggen dat de eerste hoofdlijn de duidelijke voorkeur is van de regering van Israël voor de inzichten van de radicale orthodoxie. Anders gezegd: hoewel het Amerikaanse Jodendom in grote meerderheid bestaat uit conservatives en reform, zijn het de religieuze inzichten van de orthodoxie die tellen. De meerderheid van het Amerikaanse Jodendom komt terecht in opstand tegen orthodox geïnspireerde opvattingen ten aanzien van bijvoorbeeld de huwelijkswetgeving, de aanvaarding van bekeerlingen en ontwikkelingen binnen het Israëlische leger met betrekking tot de rol van de vrouw. Er zijn meer belangrijke voorbeelden!
De tweede hoofdlijn betreft uiteraard de ontwikkelingen met betrekking tot de democratische waarde van gelijkheid. Zo is er veel al geschreven over de wet op de natiestaat, ook hier op deze plaats. Lauder vindt dat de democratische waarden van de Verlichting, welke ook deel waren van het moderne zionisme, door deze regering in Israël worden verkwanseld. Ook dit zal op vele terreinen zo zijn gevolgen hebben. Zo vreest hij verdeeldheid tussen de belangrijkste delen van het wereldwijde Jodendom. Inderdaad een vooruitzicht met grote gevaren en risico’s.
Deze leider van het wereldJodendom vraagt terecht aandacht voor grote vraagstukken. Laten de leiders van het Nederlandse Jodendom nu eindelijk eens een standpunt innemen. De vakantie heeft lang genoeg geduurd!
