Dat verwijt heeft natuurlijk al geklonken. De aanvaarding van de wet op de Natie Staat door de Knesset, enkele dagen geleden, leidde daartoe, niet alleen in de kringen van de traditionele Israëlhaters, maar ook – hoewel niet onverwacht – in de kringen van Israëlisch-Arabische leiders en zelfs in die van wereldleiders van de Joodse gemeenschappen, behorend tot de Jewish Agency. De wet werd ook maar met een nipte meerderheid aangenomen in het Israëlische parlement.
Het lijkt mij goed de kern van deze wet met een flink stel artikelen samen te vatten: de wet bevestigt dat Israël de natiestaat is van het Joodse volk, en de Joodse wet is voor zover mogelijk van toepassing. Velen vrezen, al of niet terecht, dat alle inwoners van de staat niet meer gelijk zijn en dat democratische rechten worden geschonden. Bepaald is onder anderen dat Hebreeuws de taal is van de natiestaat en dat het Arabisch, gesproken door twintig procent van de bevolking, een speciale, niet gelijke status krijgt. De feitelijke betekenis van dit laatste lijkt mij heel beperkt, maar het psychologische effect op de Arabische Israëli’s heel groot. De wet maakt het ook mogelijk te bepalen dat gemeenschappen in Israël uitsluitend Joods of Arabisch mogen zijn. Ik vind dat een gruwelijk idee, omdat het ingaat tegen het principe van gelijke rechten en bescherming tegen discriminatie.
Ik denk dat ik met een ongerust hart kan zeggen dat de kwetsbaarheid van Israël in de politieke arena van de wereldgemeenschap van democratische landen groter is geworden. In welke mate delen de democratische landen in de wereld dan nog steeds gemeenschappelijke waarden? Ja zeker, op tal van terreinen, maar erosie is voelbaar en zichtbaar! Het is in dit verband van belang de veranderende houding van de Amerikaans-Joodse gemeenschap te volgen. Kritiek, aarzeling en twijfel waren tot voor kort bijna ondenkbaar. Nu is de erosie zichtbaar!
Hoewel ik ervan overtuigd ben dat Israël nog steeds in belangrijke mate een democratisch land is en naar ik van harte hoop ook blijft, zijn er, zoals ik al vaker schreef, verontrustende ontwikkelingen. Die die ik hierboven beschreef horen daartoe. De voortgaande bezetting van de Westelijke Jordaanoever in het bijzonder, en de vrees dat annexatie of een vorm daarvan het uiteindelijke resultaat zal zijn, is bij deze columnist een bron van onrust en onvrede. Een democratische staat als Israël kan dat niet waarmaken met voortgaande bezetting en de impliciete ontkenning van rechten van de daar levende burgers. Deze constatering is niets nieuws, maar de nieuwe wet op de natiestaat met daarin opgenomen verontrustende artikelen vormt een nieuw bewijs van antidemocratische ontwikkelingen. Eenieder die de ontwikkelingen volgt in het wereldJodendom, voor zover dat bestaat, ziet de zorg ook toenemen. De immens belangrijke Joodse gemeenschap van Amerika is daar het voorbeeld van: het Amerikaanse Jodendom lijkt gespleten, ook al vanwege religieuze maatregelen in Israël met betrekking tot bekering en huwelijk!
Het is een fascinerende vraag, met een mogelijkerwijs ingewikkeld antwoord, te achterhalen wat voor betekenis deze ontwikkelingen hebben en waar deze mogelijk vandaan komen. Een vraagstuk ook waaraan het goed zou zijn symposia van wijze manen en vrouwen te besteden. Ik doe een bescheiden poging! Naar mijn mening heeft het geheel te maken met het veranderende karakter van het zionisme en in het bijzonder zijn verschijningsvorm.
Ik heb altijd gevonden en geschreven dat het zionisme de bevrijdingsbeweging is van het Joodse volk. Hoewel de terugkeer naar Jeruzalem vooral een religieus karakter heeft, is het zionisme zoals dat tot uiting kwam – geïnspireerd door de Franse revolutie: vrijheid en gelijkheid beschermd in de vorm van de staat – de laatste veertig à vijftig jaar aanmerkelijk veranderd. Het voornamelijk seculiere karakter van het traditionele zionisme ging in de richting van een religieus-nationalistische traditie. Daar waar het er in de jaren zestig en zeventig op leek dat het ideaal van het Grotere Israël niet meer actueel was, veranderde dit na de Zesdaagse Oorlog. Ook de invloed van het religieuze zionisme nam op alle fronten toe, en met succes werden daartoe dienende maatregelen ingevoerd. De bezetting van de Westelijke Jordaanoever was niet alleen noodzakelijk uit veiligheidsoverwegingen, maar bood ook en vooral een kans het traditionele Judea en Samaria tot Israël te doen behoren. Om dit gebied tenslotte in te lijven, zoals door enkele grote partijen in Israël met nadruk wordt nagestreefd.
De stand van zaken is vanuit mijn gezichtspunt van de democratische rechten en de noodzaak Palestijnse Arabieren gelijk te behandelen, op zijn zachts gezegd verontrustend en in wezen onaanvaardbaar. Ik vrees verzwakking van Israëls positie in de democratische wereld ondanks een aantal successen van Bibi Netanjahoe. De eenheid van het wereldJodendom staat op het spel omdat er vooral tussen de Joden van Israël en die van de Verenigde Staten grote tegenstellingen bestaan.
Het nieuwe Joodse jaar nadert met grote schreden. Meer dan ooit een tijd voor intense reflectie!
