De oorlog, want dat is het, in en rond Syrië is nu bijna vijf jaar oud. Zolang ongeveer als ook de Tweede Wereldoorlog duurde! Dat is natuurlijk een verschrikkelijk lange tijd met heel veel ellende, hoewel een geleerde historicus van de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem mij vertelde, gebaseerd op de feiten, dat in de laatste 50 jaar grote vooruitgang was geboekt om het geweld in de wereld dramatisch te verminderen door conflictbeheersing, door verdragen en door economische ontwikkeling. Inderdaad, echt grote oorlogen hebben wij niet meer gezien en de armoede in de wereld, belangrijke oorzaak, is drastisch verminderd.
Is de oorlog in en rond Syrië een grote oorlog? Menselijkerwijze gesproken natuurlijk wel, maar in historisch perspectief gaat het nog steeds om een betrekkelijk beperkte lokale c.q. regionale oorlog. Hetgeen niet betekent dat het daarmee ook om een ‘simpele oorlog’ zou gaan, wat natuurlijk de vraag oproept wat een ‘simpele oorlog’ zou kunnen zijn.
Het lijkt mij toe dat een ‘simpele oorlog’ een oorlog is waarbij de strijdenden die tegenover elkaar staan helder identificeerbaar zijn, het terrein waar de oorlog plaats vindt helder is aan te wijzen en waarbij de doeleinden van de oorlog goed gedefinieerd zijn. Die doeleinden kunnen dan weer van ideologische, territoriale, etnische of religieuze aard zijn, of een heet gebrouwen mengsel daarvan.
De oorlog in Syrië is in bovengenoemde zin zeker geen ‘simpele oorlog’, vooral omdat er tal van spelers zijn en de na te streven doelen veelvoudig en ook nog van tegengestelde aard zijn. Wanneer ik goed tel, zijn er veel partijen: de Syriërs, de oppositie, ISIS, de Russen, de Amerikanen, de Nederlanders, de Koerden, de Turken en alle groepen die weer deel uit maken van een coalitie. Het zou mij niet verbazen wanneer er tegen de 50 landen of groeperingen bij deze oorlog betrokken zijn. Van doorslaggevend belang zijn uiteraard de doeleinden die men nastreeft. Die zijn veelvoudig en in die zin kunnen wij naar mijn mening geenszins spreken over een ‘simpele oorlog’.
Het probleem van de vele landen en groeperingen laat zich ook zien bij de pogingen een wapenstilstand tot stand te brengen, voor wat het ook moge betekenen. Het zou al mooi zijn als er een gevechtspauze zou ontstaan om de honderdduizenden achtergebleven Syrische burgers in de oorlogsgebieden van elementaire spullen te voorzien. Als ik de vreselijke beelden van verwoeste steden zie, kan het nauwelijks anders dan dat er geen water en voedsel is en dat het risico bestaat van het uitbreken van allerlei epidemieën. Wonderlijk als altijd zijn natuurlijk beelden van Damascus, waar het leven zijn normale gang lijkt te gaan en waar de burgers pleiten voor een overwinning van president Assad. Zoals zo vaak: de oorlog gaat ver weg verder en de mensen leven alsof er niets aan de hand is.
Een boeiende en belangrijke vraag is uiteraard de vraag wat van deze puinzooi nog te verwachten valt en hoe nieuwe machtsverhoudingen zich zullen vertalen in de structuur van in de eerste plaats Syrië, maar in zekere mate ook van Irak en Turkije. Vanuit Westers en ook Israëlisch gezichtspunt gezien is de belangrijkste factor dat de Verenigde Staten niet meer alleen in the lead zijn, maar eigenlijk de belangrijkste rol hebben overgelaten aan de Russen. Het nieuwe beleid van de Amerikaanse terughoudendheid, anders gezegd: van het beleid van gebrek aan initiatieven, heeft geleid tot een ingrijpende verschuiving in de machtsverhoudingen. De Russen spelen de eerste viool en wij zien dat die viool een toon van harde onverzoenlijkheid laat horen. In C-mineur speelt men het concert dat beoogt de Syrische president op zijn troon te houden.
Aan de grenzen van Israël ziet de wereld er heel anders uit. Hezbollah en Iran nemen zo dicht bij de grenzen van Israël deel aan een oorlog, waarbij het geenszins duidelijk is of Hezbollah en Iran Syrië weer zullen verlaten. Ik ben er niet optimistisch over. De Turken maken er een puinhoop van omdat zij verschillende strategische doelen hebben, die strijdig zijn met die van de belangrijkste partijen. De Koerden, om begrijpelijke redenen opportunistisch als altijd, brengen hun doel van een Koerdische staat dichterbij. De Russen zien hun doel slagen: het behoud van de militaire basis aan de Middellandse Zee en van de positie als doorslaggevende politieke en militaire partij.
En dan Israël. Ik heb de indruk dat de regering van Israël het spel meesterlijk heeft gespeeld. Het heeft zich de ruimte verschaft om militair in te grijpen, hetgeen het ook doet wanneer een Israëlisch belang wordt geschaad. Zo beperkt zij met name de mogelijkheid tot grotere invloed van Iran en Hezbollah, aartsvijanden van Israël. Netanjahoe’s initiatief van maanden geleden om met Poetin te spreken, heeft zich uitbetaald. Sommigen zeggen dat de Chabad-opperrabbijn van Rusland daarin een rol heeft gespeeld. Het is een aardige roddel, maar ik denk dat dit initiatief vooral terug te voeren is op het Israëlische beleid om ook met de Russen een behoorlijke verhouding op te bouwen, zo mogelijk tegen het Amerikaanse belang in. Een tien met een griffel voor Netanjahoe!
