Wanneer deze vrijdag uw Crescasmagazine ‘op de mat’ valt, is het nog maar enkele uren totdat Donald Trump wordt ingezworen als president van de Verenigde Staten. Journalisten over de hele wereld hebben zich dan al krom geschreven over wat er valt te verwachten van deze toch wat vreemde en onvoorspelbare man. Nog steeds weten wij niet wat wij van Trump precies kunnen verwachten, maar zijn teksten over Europa, de nederzettingen, of de Amerikaanse ambassade in Jeruzalem voorspellen op zijn minst veel tumult en misverstand. Zo langzamerhand voel ik mij bijna gedwongen mij bij Twitter aan te sluiten om maar niets te hoeven missen van de wijze waarop Trump via dat medium wereldpolitiek bedrijft.
Er is een bijzonder element, naar mijn mening tenminste, waaraan wij veel aandacht moeten geven omdat het van ongelooflijk belang is voor Israël. Dat punt is de vraag hoe de Amerikaans-Joodse gemeenschap zich ten opzichte van Trump positioneert. En uiteraard is dat vraagstuk sterk gekoppeld aan het beleid dat Trump wenst te voeren met betrekking tot de vele gevoelige en complexe vraagstukken die in het Midden-Oosten aan de orde zijn. Hoofdpunt lijkt mij de vraag of deze belangrijke, sterke en gemotiveerde gemeenschap de traditionele rol kan blijven vervullen van pleitbezorger en krachtige pressiegroep ten voordele van Israël. Niet voor niets wordt AIPAC, de Joodse lobby-organisatie voor Israël, beschreven als de krachtigste pressiegroep van de Verenigde Staten.
Er spelen enkele grote en tegenstrijdige vraagstukken binnen de Amerikaans-Joodse gemeenschap die met elkaar samenhangen en ook tegenkrachten oproepen. Het is daarbij goed om te weten wat welhaast het traditionele uitgangspunt was van de Amerikaans-Joodse gemeenschap: op basis van politieke eenheid politiek bedrijven ten gunste van Israël en het beleid van de regering in Jeruzalem niet ter discussie stellen. Ik geloof dat op deze basis de lobby van de Joodse gemeenschap in Amerika een enorm succes is geweest, ten bate van Israël, maar ook ten bate van Joodse gemeenschappen elders in de wereld. De enorme reeks van activiteiten varieerde van druk uitoefenen op het lokale lid van het Congres tot vele, zeer sophisticated bijeenkomsten tot op het hoogste niveau van het land. Geen lid van het Congres, senator, of leden van de regering, niemand kon zich onttrekken aan de invloed die uitging van de gemeenschap.
Het kernbegrip bij dit alles was de noodzaak van eenheid in opvatting en optreden. Deze dreigt nu verloren te gaan, beter gezegd is al vrijwel verloren en dit alles heeft mogelijkerwijze verregaande gevolgen. Het probleem is in essentie dat de regering van Benjamin Netanjahoe geen beleid meer voert dat volgens de meerderheid van Amerikaanse Joden aanvaardbaar is. Dat komt ook doordat het normaal was en is dat een trouwe meerderheid van de Amerikaanse Joden op de Democratische partij stemde, zo ook bij de laatste verkiezingen. Sinds het Franse en Engelse verraad in de jaren vijftig van de vorige eeuw heeft Amerika Israël altijd gesteund, zowel politiek, economisch als militair. Het argument daarvoor lag in het feit dat Israël de enige democratie in het Midden-Oosten was en is, en – belangrijker nog – in het feit dat Amerika en Israël dezelfde morele en ethische waarden aanhingen. De jongere generaties Joden in Amerika stellen zich door het beleid van opeenvolgende Israëlische regeringen met betrekking tot de Westbank de vraag of de gebruikelijke solidariteit nog te rechtvaardigen is. Los nog van de vele vragen aan de Palestijnen, is het vooral het ethische en morele vraagstuk van voortgaande bezetting en uitholling van de democratie in Israël, dat maakt dat solidariteit met Israël geen onaantastbare waarde meer lijkt te zijn. De variant van deze opvatting is dat solidariteit nog bestaat op voorwaarde van een einde aan de bezetting en respect voor de kernwaarden van de democratie.
Het lijkt er verder op dat de eenheid verder wordt bedreigd door groeiende religieuze tegenstellingen, die vooral wordt gekenmerkt door extremere politieke opvattingen van de charediem en de chassidiem. Deze groepen winnen aan invloed ten koste van conservatieven en liberalen, ook al door het feit dat de bevolkingsgroei bij hen aanzienlijk groter is.
De leiders van de Amerikaanse Joden, waartoe steeds vaker ook de extreem rijke Joden van Los Angeles en New York met hun wens politieke invloed uit te oefenen behoren, zullen in de nabije toekomst – wellicht nu al – niet meer kunnen vertrouwen op een verenigde achterban. Zo verzwakt de belangenbehartiging van Israël en daar hoeft men niet blij mee te zijn. Anderen zullen zeggen dat deze ontwikkeling onvermijdelijk is zolang Israël een beleid voert met betrekking tot de bezetting zoals nu het geval is. What about Trump? Zijn te verwachten beleid zal dit proces alleen maar versnellen!
