Het is een interessante vraag of de huidige steekpartijen door Palestijnen en de reacties daarop van Israël, gezien moeten worden als een derde Intifada. Het is een kwestie van smaak, denk ik, of men die vraag met ja of nee beantwoordt. In termen van geweldsuitoefening, dat wil zeggen: de vraag of de huidige mate van geweld door Palestijnen vergelijkbaar is met een eerdere intifada, denk ik dat er (nog?) geen sprake is van een nieuwe intifada. Het zou kunnen zijn dat het gaat om een begin van een intifada, maar daarvoor lijkt mij de geweldsuitoefening door individuele Palestijnen tegen meestal individuele Israëliërs toch van te geringe betekenis. Dat ondanks het feit dat nu al zo’n 12 Israëliërs omkwamen door messteken of opzettelijke aanrijdingen, terwijl een veelvoud aan Palestijnen door het Israëlische leger werd gedood. Geen aangenaam schouwspel, maar de cynische werkelijkheid voor Israëliërs en Palestijnen.

Hoewel het er naar uitziet dat verdere escalatie niet waarschijnlijk is, ook al door de ondanks alles voortgaande samenwerking tussen Israëlische en Palestijnse veiligheidsdiensten, is het psychologische effect van het gebeuren groter dan ik gedacht had. Het feit is simpelweg dat in het Israëlische verkeer aanzienlijk meer slachtoffers vallen dan door die vreselijke steekpartijen. Het effect daarvan op de geesten van mensen in Israël is vrijwel nihil.

Ik was kortgeleden een paar dagen in Jeruzalem. Ik ging in het geheel niet die kant uit met een gevoel van risico en gevaar. Daarvoor was naar mijn gevoel, ondanks het risico natuurlijk, het aantal incidenten te klein, kennelijk niet georganiseerd en te wijd verspreid. Ik werd in werkelijkheid voortdurend geconfronteerd met waarschuwingen van een ieder op te passen en zo min mogelijk de straat op te gaan. Zonder angst kwam ik aan, maar met een zekere angst verliet ik een paar dagen later het land!

De vraag is onontkoombaar wat aan deze situatie gedaan kan worden en wat uit veiligheidsoogpunt mogelijk en verstandig is. Een uiterst belangrijke vraag daarbij is natuurlijk om wat voor mensen het gaat die verantwoordelijk zijn voor de aanvallen met messen. Is er sprake van een veelvoud aan individuele acties of is er sprake van een vorm van organisatie? Wellicht is het ook mogelijk enigermate objectief vast te stellen wat de oorzaken zijn van deze toch nogal vreemde golf van individuele steekpartijen.

De politiek in Israël houdt zich uiteraard ook bezig met deze voor het publiek angstige en afschrikwekkende gebeurtenissen. Ik denk dat het belangrijkste kenmerk van de politieke reacties van de huidige regering en de haar steunende partijen deze is: wij slaan al hard terug bij elk incident en wij gaan er nog harder op timmeren zolang deze steekpartijen doorgaan. Het lijkt mij wel duidelijk dat dit ook de praktijk is, want zonder enige aarzeling worden messentrekkers gedood. Ik zal niet ontkennen dat ik in deze omstandigheden begrip heb voor een harde opstelling.

Toch lijkt het niet dat daarmee een einde komt aan deze voortgaande geweldsuitoefening, want steeds melden zich weer individuen die uit het niets opduiken en Israëliërs proberen te doden. Dat is opvallend want, voor zover mij bekend, zit er ook geen organisatie achter de steekpartijen, hetgeen wel het geval was bij de vele zelfmoordaanslagen in het verleden.

In de Israëlische pers zijn tal van artikelen verschenen waarin gemeld wordt dat de militaire leiding in Israël een veel evenwichtiger reactie voorstaat dan de politici. Dat is op tal van momenten her en der in de wereld gebeurd omdat de ‘beoefenaars van de geweldsuitoefening’ vanuit hun ervaring geneigd zouden zijn voorzichtiger met geweld om te gaan. De belangrijkste vraag is dan of de geweldsuitoefening echt een effect heeft op het voorkomen van het gebruik van geweld. Concreet gezegd: loopt het aantal steekpartijen terug door een harde aanpak of zijn er ook andere en betere middelen?

In militaire kringen in Israël lijkt men veel meer de nadruk te leggen op de mogelijke oorzaken van de messentrekkerij dan alleen op de reacties erop. De situatie waarin men in de bezette gebieden nu al jarenlang moet leven, een situatie van onderdrukking, van gebrek aan vrijheid zonder enig vooruitzicht, van armoede en economische achterstelling, is er in de ogen van tal van militairen mede de oorzaak van dat mensen in hun wanhoop naar het mes grijpen of met een auto inrijden op groepjes Israëliërs. Het militaire pleidooi dat hieruit volgt is dat men naast de harde reactie, ook pleit voor verruiming van het aantal mensen dat mag werken in Israel, voor minder beperkingen om zich van A naar B te bewegen en in het algemeen voor wat meer sociaal en economisch perspectief. Ik kan dat pleidooi begrijpen. Een echt politiek perspectief leidt waarschijnlijk tot een echte verbetering, maar voorlopig lijkt mij een combinatie van de harde hand en verlichting van de onderdrukking de beste combinatie.