Kort geleden had ik het geheel onverwachte en tevens grote genoegen door zijn uitgeverij te worden voorgesteld aan David Grossman, de grote Israëlische schrijver. Ik werd er verlegen van! Ook in Nederland wordt hij gewaardeerd en bewonderd om de prachtige en indringende boeken die hij schrijft. Triest genoeg ontleent hij zijn grote bekendheid aan het verlies van zijn zoon, de soldaat, aan het eind van de laatste Libanonoorlog. Door zijn schrijven en spreken over het grootste drama dat een ouder kan overkomen, is hij wereldwijd een bekend man geworden, die ook wordt genoemd voor de Nobelprijs voor Literatuur. Ik hoop dat hij die ooit krijgt, maar zijn vriend Amos Oz wordt ook al vele jaren prominent genoemd. Hem gun ik het ook, maar vraag mij niet een keuze te maken. Ik was niet van plan per se over David Grossman te schrijven, ware het niet dat hij enkele weken geleden aan de Hebreeuwse Universiteit van Jeruzalem een eredoctoraat ontving, bij welke gelegenheid hij een prachtige toespraak hield. Kernthema was de toekomst van de democratie in Israël en wat er moet gebeuren om een verder “verval” van de democratie te voorkomen.
Het debat over de democratie in Israël wordt naar mijn smaak met toenemende passie en intensiteit gevoerd. Het heeft, terecht of niet, vooral te maken met de gepolariseerde politieke verhoudingen in het land, tussen – ruwweg gesproken – een rechts blok waar ook de religieuze partijen zich bij gevoegd hebben en een links blok dat vooral traditionele rechten door rechts bedreigd ziet. Er is nog een soort middenblok, geleid door het Knesset-lid Lapid, die inderdaad een nogal onduidelijke middenpositie inneemt. Opvallend is ook dat men ter linkerzijde grote bedreigingen ziet, terwijl het lijkt of rechts zich vooral bezighoudt met de vraag hoe het het linkse blok stevig aan de ketting kan leggen.
De plek die men inneemt in het politieke spectrum, bepaalt ook de toonzetting van de betrokkene. Links opereert vooral op een toonhoogte waarbij het lijkt of de democratie op het punt van instorten staat. Die opvatting lijkt mij voorlopig sterk overdreven, omdat de democratische instellingen gelukkig nog sterk zijn. Ik geloof dat in het bijzonder de gerechtelijke instellingen: de rechtbanken, de politie en het openbaar bestuur sterke fundamenten zijn van de democratische rechtsstaat, die de strijd aanvoeren tegen bijvoorbeeld de corruptie in Israël. Helaas lijkt het er op dat vooral politici zich hebben laten verleiden door het grote geld van Israëls zeer rijken. De strijd hiertegen kan niet met genoeg kracht worden gevoerd.
Waarom een man als David Grossman in dit debat vernoemen? Ik denk dat hij in zijn toespraak ter gelegenheid van zijn eredoctoraat volkomen terecht het verband heeft gelegd tussen het koesteren van de democratie en het bezet houden van de Westbank, waar een grote meerderheid wordt gevormd door Palestijnen en een groeiende minderheid van Israëli’s. Grossman gelooft, naar mijn mening zeer terecht, dat de toenemende kolonisering van de Westelijke Jordaanoever, wat een verdere groei van de Joodse bevolking inhoudt, leidt tot een situatie van feitelijke annexatie zonder dat er daar sprake zal zijn van democratie. De toestand van annexatie en onderdrukking maakt dat onmogelijk en het eindresultaat zou kunnen zijn dat in het traditionele Israël (de grenzen van 1967!) een democratische rechtsvorm blijft, die tegelijkertijd de onderdrukker is van dat andere, niet-Joodse deel van de bevolking. Grossman gruwt van deze gedachte. Een vervorming van de huidige democratie ligt dan voor de hand. Het is niet moeilijk voor te stellen wat er van een natie terecht kan komen wanneer de democratie tegelijkertijd een onderdrukker is.
Het is heel boeiend bij Grossman te lezen hoe hij het verband legt tussen de politieke ontwikkeling in Israël en tegelijkertijd in de “provincie Palestina”. Daarbij komt nog dat een heel belangrijk deel van het Amerikaanse jodendom zich dreigt af te keren van een Israël dat grote waarden als die van gelijkheid, vrijheid van meningsuiting en gelijke behandeling van de diverse stromingen binnen het jodendom lijkt te verkwanselen. Grossman is een klokkenluider die niet genoeg kan worden gehoord!
