Wij weten het. In Israël en ook daarbuiten, vooral in Amerikaans-Joodse kringen, wordt al enige tijd de discussie gevoerd over de vraag of in Israël, de enige democratie in het Midden-Oosten, het democratische systeem op het spel staat. Zijn er ook serieuze krachten die als doelstelling hebben inderdaad het democratische Israël om zeep te helpen en een soort van verlichte dictatuur te stichten? Deze pro-autocratische krachten zijn naar mijn mening of niet bestaand of zeer marginaal, tenzij men zou menen dat de orthodox-religieuze partijen inderdaad neigen naar autocratische opvattingen. Die hebben zij zeker waar het gaat om de persoonlijke levenssfeer, waartegen moet worden gestreden, maar het betekent geenszins dat daarmee het hele democratische systeem omver kan worden geholpen. Deze baardmannen, voor wie ik soms zelfs enige sympathie heb, hebben geloof ik noch de macht, noch de echte wil dat te doen. Dat stelt voorlopig gerust!
Ook is het waar dat in de Knesset soms wetsvoorstellen worden ingediend die door het progressieve en gematigd conservatieve deel van het parlement in Jeruzalem worden afgedaan als onaanvaardbaar.
De organisaties van het Amerikaanse Jodendom, zo valt mij iedere keer weer op, zijn buitengewoon gevoelig voor deze discussie over het functioneren van de democratie, omdat hun steun aan de staat Israël niet alleen is gebaseerd op de noodzaak de Joodse staat te helpen beschermen, maar ook op het feit dat de Amerikaanse Joden geloven dat het Amerikaanse en Israëlische waardensysteem min of meer dezelfde inhoud hebben. Men kan zich overigens afvragen of dit nog geldt voor een Amerika onder leiding van president Trump, zoals men zich ook kan afvragen of Israël onder leiding van Benjamin Netanjahoe zijn traditionele waardensysteem weet te behouden. In elk geval is wel duidelijk dat de huidige discussie een ernstig gevaar vormt voor de mate waarin de Amerikaanse Joden zich verplicht voelen de staat Israël te steunen. Ik lees en begrijp ook dat de Amerikaans-Joodse jeugd in elk geval niet meer altijd ‘de reflex van steun voor Israël’ laat zien, hetgeen op termijn zeker een risico vormt. Zoals altijd speelt het Palestijnse vraagstuk een hoofdrol, wat ook geldt voor de neiging van president Trump zich terug te trekken uit crisisgebieden zoals het Midden-Oosten.
Het is al weer enkele weken geleden dat er in Israël een incident was vanwege de inhoud van een toespraak van Benjamin Netanjahoe, een toespraak die vooral ging over zijn eigen positie. Het verontrustende was dat hij zijn mogelijke herverkiezing in wezen koppelde aan het buitenspel zetten van de huidige structuur van het democratische systeem dat is gebaseerd op de trias politica. Dat komt neer op een strikte scheiding van de wetgevende, de uitvoerende en de rechterlijke macht. Juist op dit punt schuren de woorden en opvattingen van de huidige minister-president ernstig. Hoewel ik tot nu niet echt serieus geloofde in het ondermijnen van het democratische systeem, ook al vanwege de kracht en overtuiging van de tegenstanders, is het andere koek wanneer een minister-president van Israël, wellicht gesteund door het rechtse machtsblok, beweringen doet die in elk geval deze columnist aardig wat rillingen bezorgen.
Wat is er nu aan de hand? Feit is dat Bibi in die zin in grote problemen is dat hij wordt verdacht van malversatie en corruptie op verschillende fronten, en dat hem waarschijnlijk een proces boven het hoofd hangt. De complicatie is de vraag of de aanklacht tegen hem voor of na de aanstaande verkiezingen in april wordt bekendgemaakt en evenzeer welk effect deze aanklacht zal hebben op zijn verlangen minister-president te blijven. Netanjahoe heeft nu bedacht dat de juridische instellingen van de staat, zoals daar zijn het Openbaar Ministerie en de rechtbanken, niet te vertrouwen zijn en hem politieke schade willen toebrengen met als doel zijn politieke loopbaan te beëindigen. Daarom heeft hij – als een ware populist – voorgesteld het oordeel over hem in handen te leggen van de kiezers. Die nemen het hem niet kwalijk dat hij, zijn vrouw en politieke vrienden met een vette bankrekening toonden corrupt te zijn. Integendeel, zij zouden vinden dat Bibi de enige geschikte kandidaat is om ook een volgende regering te leiden. De kans daarop lijkt inderdaad aanzienlijk te zijn. De stem bij de verkiezingen is dan geen politieke keuze meer, maar een oordeel over zijn gedrag in de zaken die nu spelen. Met andere woorden: Bibi schuift uiterst belangrijke staatsinstellingen opzij en laat het oordeel over aan ‘het volk’. De gerechtelijke staatsinstellingen worden genegeerd, de trias politica raakt zwaar beschadigd: de staatsrechtelijke verdeling der machten wordt opzij geschoven.
Over beschadiging van de democratie gesproken! Om zijn eigen hoofd te redden is Benjamin Netanjahoe tot alles bereid en wellicht ook in staat! Ik durf nauwelijks stil te staan bij deze vreselijke gedachte.
