De traditie om bij het begin van het nieuwe jaar gedachten te wijden aan verwachtingen over de (nabije) toekomst is niet van de grootste betekenis, maar wel nuttig en waardevol. Niet zo zeer om aan het einde van het jaar de verwachtingen naast de uitkomsten te plaatsen - hoewel dat ontnuchterend kan werken - maar vooral om eens te reflecteren over de State of the Union, over het reilen en zeilen van de zaken die ons interesseren en wellicht ook ten diepste raken. Laat ik daar eens persoonlijk en openhartig over zijn. Natuurlijk zijn simpele zaken die heel dichtbij ons liggen, als bijvoorbeeld hoe het met de kleinkinderen gaat, naarmate wij ouder zijn geworden steeds meer op de voorgrond van ons bestaan gekomen. Wellicht ook dat door pensionering of rustiger gaan leven de kleinkinderen, door het minder worden van andere zware verantwoordelijkheden, dichtbij het centrum van ons bestaan zijn gekomen. Daar is helemaal niets op tegen en iedereen heeft het volste recht daarin zijn eigen keuzes te maken!

Toch zou het jammer zijn als daardoor aandacht en belangstelling voor toch ook andere grote zaken uit onze focus zouden verdwijnen. Al te vaak gaat het om zaken waar wij niets of heel weinig aan kunnen doen. Toch denk ik dat aandacht in onze samenleving voor grote en zware zaken onvermijdelijk is en ook voorwaarde om te doen wat wij kunnen. Voorbeeld: het vluchtelingenvraagstuk is indringend en zwaar. Op macro-niveau kan een individu er weinig of niets aan doen, maar datzelfde individu kan wel wat betekenen, veel betekenen zelfs, door het grote probleem te vertalen naar het niveau van een vrijwilliger, die om wat voor reden dan ook, iets wil betekenen voor een individuele vluchteling. Jazeker, mooie en ontroerende dingen gebeuren er dan!

De zaak die mij en vele anderen diep in het hart raakt, is natuurlijk de vraag wat er in, met en rond Israël staat te gebeuren in 2016. Ik hoop van harte dat ik ongelijk krijg en ik ga evenmin voorspellen, maar mij bekruipt in toenemende mate niet eens zo zeer een gevoel van angst, maar een gevoel van grote bezorgdheid over wat er gaande is en wat er nog zou kunnen gebeuren.

Tot nog niet zo lang geleden was het Israëlisch-Palestijns conflict het centrale thema van boeken, artikelen en beschouwingen voor al diegenen die zich interesseerden voor de lotgevallen van het Midden-Oosten. Het gedrag van regeringen en internationale organen was sterk gericht op dit conflict en de visie van die regeringen en internationale organen op de rest van wat er in het gebied gebeurde, werd in hoge mate bepaald door de zijde die men koos. Het Israëlisch-Palestijns conflict leverde ook een soort van maatstaf op voor opvattingen en gedrag. Geheel ten onrechte is daarom al die jaren een betrekkelijk ondergeschikt en overzichtelijk probleem opgeblazen tot een conflict van grote strategische betekenis.

Kijk nu eens hoe die wereld veranderd is: het Midden-Oosten zelf is verworden tot een heel groot gebied van radicalisering, van religieuze en etnische tegenstellingen en van militaire strijd op grote schaal. Over de uitkomst daarvan valt naar mijn mening heel weinig te zeggen, behalve dat ik zeer hoop dat de gematigden, wanneer die er nog zijn, op grote schaal tot het diepe besef komen dat het einde aan de fanatieke en gewelddadige ontwikkelingen de enige basis vormt voor stabiliteit, rust en een beetje welvaart. Ik zie geen enkel teken van een dergelijke ontwikkeling en vrees dat de radicalisering een nog grotere vorm zal aannemen. Terwijl de belanghebbende Europese landen en evenzeer de Verenigde Staten zich met militaire middelen zeer voorzichtig opstellen, betaalt Europa nu al de hoge prijs van de vluchtelingenstromen, neemt het rechtse nationalisme grotere vormen aan en wordt de Europese samenwerking heftig getoetst op het punt van de vraag hoe sterk die Europese Unie nu geworteld is in de zielen van de Europese bevolkingen. Ik moet er niet aan denken dat de Europese Unie, die grote historische prestatie, feitelijk ten grave zou worden gedragen!

Hoe verhoudt deze sombere stemming zich nu tot wat er gebeurt in Israël, de staat die ons om zoveel redenen dierbaar is? Een beetje analyse vereist een nieuwe column en die komt er ook. Zeker lijkt mij dat er twee wezenlijke ontwikkelingen mogelijk zijn: de eerste is dat de radicalisering van het Midden-Oosten ook een bedreiging gaat vormen voor Israël en de tweede ontwikkeling is de voortgaande hevige polarisering van de verhoudingen in Israël zelf en de samenhang daarvan met het grotere gebeuren om het land heen. Ik houd helemaal niet van vuurwerk, en minder dan ooit zou ik begin 2016 een reden hebben kunnen vinden om vreugdevol vuurwerk af te steken.