Het blijft een fascinerend onderwerp, dat van het reilen en zeilen van de religie in Israël. Voor dit moment beperk ik mij tot het jodendom, in de wetenschap dat in het land ook aanzienlijke groepen mensen leven met een andere geloofsovertuiging dan het jodendom.
In de afgelopen dagen las ik in de Israëlische pers (voor de goede orde: de Engelstalige!) een aantal verschillende zaken. Een slimme mevrouw heeft haar business gemaakt van het regelen van huwelijkssluitingen voor Israëli’s op Cyprus. De inschatting is dat jaarlijks 3000 Israëlische echtparen hun heil om te huwen op het dichtstbijzijnde eiland zoeken. Winst voor de Cypriotische hotels. Een morele en financiële nederlaag voor Israël. Het zou niet zo mogen zijn dat Joodse Israëli’s zich genoodzaakt voelen naar Cyprus te reizen om het huwelijk te sluiten dat zij natuurlijk liefst in eigen land zouden sluiten. Terecht wordt er op gewezen dat het burgerlijk huwelijk als in rechte erkend huwelijk in Israël niet bestaat. De werkelijke reden is de dictatuur van de baardmannen, een woord dat ik van collega-columnist Salomon Bouman niet mag gebruiken en dat ik dus om hem genoegdoening te geven vandaag in deze column maar één keer zal gebruiken. (Voor de toekomst geef ik geen garantie!) Met andere woorden: de (ultra)-orthodoxie beschikt nog altijd over bovenmatig veel macht wanneer het gaat over belangrijke zaken in de privé-sfeer. Onaanvaardbaar!
De ultra-orthoxen hebben nog altijd voldoende macht om politieke besluitvorming te beïnvloeden. Een goed voorbeeld is de wijze waarop zij tekeer gaan tegen de invoering van de dienstplicht voor die jonge mannen die daar tot nu toe van gevrijwaard blijven en liever naar de religieuze rabbinale scholen gaan en zich met hun gezinnen door de staat laten onderhouden. Alle goeds overigens over het toenemend aantal jonge religieuze Joden dat wel het leger in gaat om hun nationale plichten te vervullen. De dwarsliggers schreeuwen moord en brand en dreigen zelfs met het dwarsbomen van orders door legercommandanten, iets wat niet tolereerbaar is en de bijl legt aan de wortels van de democratie. Onaanvaardbaar!
Van de wijze waarop in talloze steden de orthodoxen pogingen doen het openbare leven te beïnvloeden, word ik niet goed. De jongste pogingen zijn gericht om op tal van plaatsen de Sjabbatrust af te dwingen en openbaar vervoer op de Sjabbat te verbieden. Hetzelfde geldt natuurlijk voor de misplaatste pogingen vrouwen te dwingen in het openbaar vervoer achterin en gescheiden van het herenvolk te laten plaatsnemen. Nu is ook in het tolerante Beth Shemesh de oorlog uitgebroken tussen de orthodoxen en de niet-orthodoxe of niet-religieuze inwoners. Ik word er opnieuw niet goed van. Onaanvaardbaar!
Natuurlijk heb ik, op grote afstand, de gang van zaken gevolgd rond dood en begrafenis van Rabbijn Ovadia Josef, de leider van de Sefardische Joden en geestelijk leidsman van de politieke Shaspartij. De berichten melden, over het aantal bezoekers bij de begrafenis van de geliefde rabbijn, getallen van 100.000 tot 700.000. Wanneer wij het op 300.000 houden, voor het gemak, gaat het nog steeds om bar veel mensen. Ik probeer mij die overwegend zwart geklede massa in de straten van Jeruzalem voor te stellen en ik kan niet ontkennen dat ik ervan gruw. Niet omdat zó veel mensen kennelijk van de oude rabbijn gehouden hebben, hetgeen is toegestaan, maar omdat er een mate van verering uit blijkt die ongezonde en kritiekloze vormen heeft aangenomen. De rabbijn verheven tot een ayatollah met een macht die mij enigszins verontrust. Die macht en invloed passen niet in een moderne democratie die Israël wil en moet zijn. Wij weten genoeg van het functioneren van de Shaspartij en andere ultra-orthodoxe gezelschappen om te weten dat hier het woord van de rabbijn heilig is. Dat heeft niets te maken met de essentie van de democratie die immers over de betekenis van het individu gaat en het geloof, welk geloof dan ook, ondergeschikt ziet aan de verzamelde macht van de burgers. Het trieste is dat naar mijn inzicht deze ontwikkeling, die de macht van de democratie ondergeschikt maakt aan het geloof, sterker wordt. Niet alleen in Israël, waar gelukkig de democratische partijen in de meerderheid zijn. Zo zijn er meer voorbeelden. Onaanvaardbaar!
Tenslotte nog een positieve noot. Ik volg al een tijdje de activiteiten van het Israel Religious Action Center onder leiding van Anat Hoffman. Het gaat om een liberale beweging die in het front verkeert van de strijd voor gelijke rechten voor vrouwen in Israël en daarbuiten. Deze beweging is recentelijk zeer bekend geworden door de strijd voor gelijke rechten voor vrouwen aan de Klaagmuur in Jeruzalem. Hoewel niet helemaal voldoende in mijn ogen, hebben zij door hun strijd en vasthoudendheid vooruitgang geboekt. Ik hoop zeer dat zij nog veel meer vooruitgang boeken, bijvoorbeeld voor de positie van niet-orthodoxe rabbijnen in Israël. Ik zag recent een foto van een groep vrouwen uit deze beweging op het plein voor de Klaagmuur en ik zag vrolijk gekleurde gebedsmantels en kleurrijke gebedsriemen. Wennen moet het wel, maar ik wordt vrolijker van deze kleurrijke dames dan van die hele massa zwartgekleurde orthodoxen bij elkaar.
