Een maand geleden ging de telefoon. Toen ik mijn moeders naam op het beeldscherm zag verschijnen wist ik dat het slecht nieuws zou zijn. Zij haat bellen ongeveer net zo erg als ik.
Mijn vader was door de ambulance naar het ziekenhuis gebracht met ernstig hersenletsel door een val. Hij is niet meer bijgekomen en een paar uur later overleden
We waren al lang bang voor dit moment, maar nu is het toch zover, heel onwerkelijk.
Mijn vader, of zoals ik hem in goede tijden noemde: abba sjeli, en ik hadden niet altijd een makkelijke relatie. Toch bijzonder dat juist sinds zijn overlijden de mooie momenten met hem meer naar boven komen. In veel opzichten leken we namelijk op elkaar. Mijn vader bracht mij de liefde voor Amsterdam bij. Ons Mokum. Iets wat niet iedereen mij altijd in dank afneemt ;-).
Hij is opgegroeid op de Prinsengracht, om de hoek bij de Westerkerk. Omdat hij voor zijn moeder, die bijverdiende als kledingmaakster, vaak kleding moest rondbrengen, kende hij elk hoekje en gaatje in de stad. Als wij samen op stap gingen, luisterde ik geboeid en keek ik met open ogen naar alle geheime hofjes en bijzondere plekken waar hij mij naartoe bracht. Alles onder het motto “Als er geen bordje staat dat het niet mag, mag het dus!”
We gingen ook veel op reis naar andere landen, waarbij hij mij van alles wist te vertellen over de geschiedenis en cultuur. Samen met mijn neef had hij een wedstrijd om zoveel mogelijk landen te bezoeken. Ik vond op zijn koelkast drie lijstjes met landen. Van mijn neef, hemzelf en van mij. De wedstrijd was nog niet gestopt …
De mooiste reizen met hem samen waren die naar Amerika en Israël, toen ik nog op de middelbare school zat. Herinneringen zoals illegaal gokken in Las Vegas (als veertienjarige) en dat ik door de reisleider bijna fysiek bij de afgrond van de Grand Canyon weg werd gesleept omdat hij het niet zo een goed plan vond dat ik met mijn benen over de afgrond heen hing. Nu ik zelf groepen begeleid heb ik terugkijkend toch een beetje medelijden met de gids …
Mijn vader had ook een passie voor religie. Hij is zelf katholiek opgevoed en zelfs misdienaar geweest. Hoewel hij al lang niet meer gelovig was, had hij veel interesse in wat geloof deed met mensen. Ook iets wat hij mij heeft meegegeven.
Tijdens zijn begrafenis, op een katholieke begraafplaats, hebben we geprobeerd een mooie match te maken tussen de verschillende religies. Wat zijn rituelen binnen zowel het jodendom als het katholicisme? Heel fijn dat mijn vele interreligieuze vrienden met mij meedachten dit zo mooi mogelijk vorm te geven. We brandden kaarsjes en zeiden Psalm 23. Een psalm die zowel bij Joodse begrafenissen als christelijke begrafenissen wordt gezegd. Bij het graf zei ik Kaddisj.
Ook in de weken na de begrafenis was er ruimte voor interreligieuze rituelen. Het aansteken van een kaarsje door een katholieke vriend, een islamitisch gebed door een bevriende imam, het Kaddisj door mij gezegd. In deze tijd van terugkijken, afscheid, verdriet en rouw is het zo fijn steun en troost te krijgen bij mijn interreligieuze netwerk.
