Het is altijd moeilijk geweest om een juiste beschrijving te vinden wat de kern is van het Joodse volk. Is het bindmiddel de godsdienst, of eerder onze familie c.q. afkomst? De moderne genetica kan over het biologische deel van dit onderwerp wel haar licht laten schijnen, zeker wat betreft de puurheid van onze afstamming, versus inmenging van de omgevende of gastvolken.
Bij Joden wordt de afstamming gedetermineerd door de moeder, want er is grote zekerheid aangaande moederschap, en het blijft altijd onzeker wie de echte vader is. Anderzijds is het mannelijke Y-chromosoom een nogal constante eenheid, die bijna onveranderd gedurende vele generaties overgaat van vader op zoon, en dit gegeven leent zich goed voor studies van afstamming. Juist de mannen hebben door de eeuwen heen met groot gemak vreemde vrouwen aangetrokken, na oorlogen of om andere redenen, dus dit is een betrouwbare methode om de afstamming van groepen te bestuderen.
De beschikbare studies over afkomst in de laatste decennia, zowel van het hele genoom als van het Y-chromosoom, hebben ons veel geleerd over de overeenkomsten en verschillen tussen groepen binnen het jodendom, Asjkenaziem en Sefardiem, en hun omgeving. De genetische overeenkomst tussen die twee Joodse groepen is zeer overtuigend: het grootste deel, zeventig procent, komt bij beide groepen uit het Midden-Oosten, ofwel de Levant, met dertig procent inmenging van Europese invloeden. Dat is des te interessanter, en zelfs een beetje onverwachts, omdat deze beide takken zeer lange tijd van elkaar gescheiden leefden.
Koerdische Joden zijn in hun genetische code gelijk aan de Sefardiem, en gaan daarmee terug naar de bron.
Een onderzoek betreffende Israëlische Joden en Palestijnse islamitische Arabieren toonde aan dat meer dan over zeventig procent van de Joodse mannen en 82 procent van de Arabische mannen hun Y-chromosoom ontleenden aan dezelfde voorvaders, die de laatste duizend in deze regionen van het Midden-Oosten hebben gewoond. Praktisch naaste familie.
De Joden uit Noord-Afrika zijn genetisch zeer verwant aan Europese Joden, wat er op wijst dat zij geen lokale bekeerlingen zijn, zoals vaak werd aangenomen, maar afstammelingen van migranten uit de originele Joodse ontstaanswereld. Dat ligt heel anders bij de Ethiopische Joden, wier genetische opmaak grotendeels identiek is met de lokale Ethiopische bevolking, wat wijst op bekering.
Joden uit Oost-Europa, Duitsland en de Franse Rijnvallei hebben genetisch meer gemeen met andere Joden dan met de omgevende bevolking, wat relatief geringe vermenging door huwelijken aantoont.
Een aardige bevinding komt uit het hedendaagse Spanje. Een derde van de Spanjaarden heeft een niet-christelijke erfenis mee gekregen, die bestaat uit bijna twintig procent sefardisch-Joodse voorvaders, en elf procent Moors. Dit is een direct gevolg van de gedwongen bekering van Joden door de inquisitie. Dus gauw DNA-onderzoek doen en een Spaans paspoort aanvragen. We zijn zeker een potent volk, maar hoe we verder uitverkoren zijn, staat nog te bezien.
Wie het allemaal precies wil weten, moet nodig het boek van Harry Ostrer, Legacy, A Genetic History of the Jewish People (2012), consulteren.
