In mijn Nederlandse woordenboek wordt deze term vertaald als 'brievenbusvervuiling'. Kom nou! Tot er iets beters komt, hou ik het op junk-mail. 'Junk' is trouwens een Engelse zeemansterm voor oud, verteerd en daardoor onbruikbaar touw. Spam is een andere benaming voor deze ongevraagde en ongewenste berichten op je scherm. Het woord komt eigenlijk van een merk ingeblikt lunch-vleesbeleg.
Het interesseerde mij ooit hoe men die spam kan uitfilteren, en ik heb in het verleden wel eens met opzet berichten doorgestuurd met woorden als Viagra en erger, om te zien of die gestopt worden. Dat lukte totaal niet en dit experiment is me niet door alle geadresseerden in dank afgenomen. Pas nu weet ik dat als het filter toevallig wel werkt, je de zaak kunt ontlopen door gewoon Via-gra of Vi&gra te schrijven, en dat het dan onopgemerkt door de 'censor' wordt doorgelaten. Slim, nietwaar?
De spam-filters zijn gevoed met enkele algemene kunstjes in het herkennen van ongewenste woorden, zoals hierboven genoemd, of 'SM', en 'sex' – prachtig, maar wat gebeurt er als we het heel onschuldig over 'Sussex' hebben? Dat is op te lossen door Sussex specifiek wel toe te staan, maar dat compliceert je filter weer extra. Een ander kenmerk van junk is het overtollige gebruik van hoofdletters, bijvoorbeeld 'BOOST YOUR whatever'. En 'Special for you' ziet er ook niet kosjer uit. Of dat je de hoofdprijs van een loterij hebt gewonnen (en dat gaat over grote bedragen!), liefst in gebroken Engels. 'This is not Spam!' is ook een verdachte dekking voor twijfelachtige lading.
Beperkingen en controle op het internet zijn vrij gebruikelijk. Soms gaat dat een beetje overstag: het geneesmiddel Cialis (voor impotentie) sleepte een artikeltje over socialisme de afgrond in omdat het woord niet acceptabel werd gevonden door het kuise filter. Deze controle op het internet is welgemeend en bedoeld om ons te beschermen tegen ongewenste berichten in onze brievenbus. Maar er is natuurlijk ook een andere vorm van controle in de vorm van 'Big Brother'. De bedoeling hier is ook goed, als je dat zo mag noemen, en het gaat hier om een geliktere manier om boosdoeners en spionnen te vangen, bijvoorbeeld door de NSA. Er kunnen natuurlijk geen duizenden ambtenaren gesprekken zitten af te luisteren, en er moet een methode zijn om dit werk mechanisch uit te voeren. Het begint met een zeker vocabulaire over geheimen, moord, dubieuze financiële transacties en andere misdadigheid. Maar dit systeem van taalfilters gaat verder, door woorden buiten de gebruikelijke context te herkennen. Een onschuldig woord als 'mes' wordt gewoon geaccepteerd als het voorkomt in een zin als 'breng je eigen mes en vork mee naar het kampvuur', maar als je 's nachts om twee uur bij het bankkantoor wordt verwacht door je diefjesmaten 'met een mes', dan zou het filter het mogelijk kunnen oppakken als een buitengewoon verdacht gebruik van het woord. Dit simplistische voorbeeld heeft het kenmerk van beginnende taalkunde, waar de context ingeschakeld wordt om afwijkend gebruik van een woord op te merken.
Een interessant onderwerp in dit opzicht was het programma van een linguïst om in teksten en chat rooms pedofielen die aanpappen met onschuldige minderjarigen te herkennen door het gebruik van SW's (suggestieve woorden) in een gesprek en die dan te graderen en te tabuleren naarmate de graad van indringendheid. Zo is het natuurlijk heel verdacht als een oudere man een jong meisje vraagt hoe ze op dit moment gekleed is (trefwoorden voor het filter: kleren, kleding, eventueel ondergoed), en of de gesprekspartner alleen thuis is (trefwoorden: alleen, thuis). Ouders van kinderen zouden gewaarschuwd kunnen worden dat het internet verkeerd gebruikt wordt. Een echt weergegeven gesprek was op zichzelf ook al duidelijk niet onschuldig, maar je kunt niet overal een politieagent mee laten luisteren. Dit blijft zeer moeizame materie om tijdig aan te geven waar een grens overschreden wordt.
En dan zijn er de landen die politiek ongewenste berichten censureren. Linguïstiek houdt zich nu dus ook bezig met de taal van het internet, inzake mogelijke veranderingen van taalgebruik. Maar dat is een onderwerp op zichzelf, een nieuwe spruit aan de boom van de taalkunde.
