Vorige week vrijdag vond er een ontroerende bijeenkomst plaats in het moadon (clubhuis) van kibboets Hazorea. Het was een samenkomst van ruim vijftig nakomelingen van het echtpaar Hans en Bertha Polak-Cohen, een broer en zuster van Hans en enkele nabije Tilburgse vrienden. Van die oorspronkelijke voorouders is niemand meer in leven.
Het verhaal hoe deze geschiedenis in de openbaarheid kwam, is op zichzelf ook ongebruikelijk. Prof. dr. Arnoud-Jan Bijsterveld, als historicus verbonden aan de Universiteit van Tilburg, kocht zestien jaar geleden een mooi huis in Tilburg. Hij wist niets van de achtergronden van dit huis en van de Joodse bewoners die bij het begin van de Tweede Wereldoorlog hals over kop vluchtten om hun leven te redden. In de loop der jaren begon professor Bijsterveld zich dieper te interesseren voor de geschiedenis van het huis en zijn bewoners, en je kunt wel zeggen dat het verhaal zich van hem meester maakte. Deze jarenlange activiteit culmineerde in de uitgave van een boek: House of Memories. Uncovering the Past of a Dutch Jewish Family (Uitgeverij Verloren). Dit was de derde boekpresentatie. De eerste vond plaats in Nederland, de tweede in Amerika, waar een deel van de familie zich tijdens de oorlog vestigde, de derde nu in Israël, waar een niet gering deel van de familie tegenwoordig woont.
Prof. Bijsterveld is erin geslaagd een volledige stamboom samen te stellen, en foto's van bijna alle familieleden te verzamelen. Een deel van zijn inleiding bestond er dan ook uit dat hij van een groot deel van de aanwezigen (jeugd)foto's kon vertonen. Verder geeft het boek een goede indruk van de periode van voor de oorlog en de verdere belevenissen van de familie Polak. Een formele recensie van het boek heb ik gepland voor een later tijdstip.
De bijeenkomst was georganiseerd door Lena Neumark-Spitz, die in Hazorea woont. Zij is de dochter van Edith Spitz-Polak, die oom en tante zei tegen het echtpaar waarmee deze sage begint en zelf twee huizen verderop opgroeide. Edith is kort geleden overleden en met haar herinneringen heeft zij enorm bijgedragen aan de totstandkoming van dit familierelaas en tijdsbeeld. De enige aanwezige overlevende van de generatie die de oorlog en de vlucht heeft meegemaakt, was Ediths oudere zuster, Adah Cohn-Polak, die natuurlijk ook veel materiaal kon verschaffen voor het boek, en die enkele woorden sprak bij deze bijeenkomst.
Prof. Bijsterveld heeft een enorm werk verricht en zo een deel van de geschiedenis van de Joodse gemeenschap in Tilburg weten te achterhalen. Het uitgebreide fotografische materiaal dat hij heeft kunnen verzamelen gaat tot en met een foto van het schip waarmee de familie Polak naar Harwich ontkwam. Mooi werk.
