De financiële tegemoetkoming van de Nederlandse Spoorwegen aan de Joden die per trein afgevoerd zijn naar Westerbork en verder, en alles wat te doen heeft met de late excuses en gebaren uit allerlei richtingen, houdt mij al een tijd bezig. De directe aanleiding tot het schrijven van deze column was een Zoom-gesprek maandagavond 9 november op de Israëlische televisie, van Frits Barend met Salo Muller, die de zaak met de NS in gang heeft gezet.
We hoorden enkele maanden geleden de prachtige rede van koning Willem-Alexander, maar ik vroeg me af of een achterkleinzoon zich moet excuseren voor de nalatigheden van zijn overgrootmoeder. Ik was er wel door getroffen en ontroerd, maar 75 jaar later? Dat had het mens zelf moeten doen.
Ook het gebaar van de protestantse kerken is welgemeend, van personen die zelf niet betrokken waren bij de lange geschiedenis van de antisemitische leer van de kerken. Hun boodschap bevat ook een duidelijke wenk voor onze tijden, een wijze levensles, om niet mee te lopen met de massa, maar zelf na te denken over goed en kwaad, en geen passieve toeschouwer te blijven als er onrecht wordt gedaan aan onze medemensen, van welk ras of geloof of huidskleur dan ook.
Inzake de NS, waar een totaal nieuwe directie opdraait voor het falen van hun voorgangers, ligt het probleem iets anders. De hier genoemde gevallen zijn niet goed te vergelijken, want de NS heeft mooi aan ons verdiend in de oorlogsjaren, dus dat is een chapiter apart.
Aanvankelijk had ik tegenzin om de tegemoetkoming van de NS aan te vragen, maar vrienden zeiden dat je het geld aan je kinderen kunt geven, of bestemmen voor een goed doel naar eigen inzicht. Destijds had ik ook remmingen om me in te laten met de WUV (Wet Uitkering Vervolgingsslachtoffers). Ik maak me zorgen dat de financiële tegemoetkomingen in de loop der jaren ook de schuld afkopen, en het betalen van een 'boete' is geen proportionele strafmaat voor wat ons is aangedaan. Ik moet ook bekennen dat ik dat zoengeld niet nodig had, en mogelijk heb ik daardoor makkelijk praten. En ik val ook niet onder de voorwaarden voor een uitkering van de WUV, omdat ze me niet voldoende slachtoffer vonden. Mijn geluk.
Als gezegd, het was beter de schuldigen zelf tot inkeer te zien komen en ze aan het woord te laten over wat er toen is gebeurd of nagelaten. In real time. En niet nu, waar oude, ongeheelde wonden weer worden aangeprikt.
Dan zeggen sommige mensen: beter laat dan nooit.
En als Salo Muller nu met de Duitse Spoorwegen begint, die nog veel meer kilometrage hebben afgelegd, dan komt er misschien weer een uitbetaling en dan tachtig jaar te laat.
Houdt het dan nooit op? Waarschijnlijk niet, tot wij allen zijn uitgestorven. Bij dit alles laat ik de tweede generatie nog buiten beschouwing.
