Het bestuderen van de klaagzang of het klaaglied laat al meteen zien dat de behoefte aan een vorm van uitdrukken van verdriet en droefenis universeel is. De klaagzang wordt gebruikt bij grootscheepse rampen, maar ook bij meer persoonlijk verdriet. Door alle tijden, vanaf de oudheid tot heden, wordt de ellende uitgedragen en dan wordt een bovenmenselijke macht aangeroepen, om de pijn te verzachten en het lijden zo mogelijk te doen ophouden. Voorbeelden te over uit de bijbel, oud en nieuw testament, en de koran. Een mooi boek hierover is Lyrics of Lament van Nancy C. Lee (Fortress Press, 2010). Ook moderne gedichten en liederen komen aan bod. Hoewel dat boek vol staat met geweeklaag, vond ik niet wat ik zocht, omdat ik juist niet enige godheid erin wilde betrekken. Wel stuitte ik toevallig op een gedicht van de kortgeleden overleden Maya Angelou, het pseudoniem van een interessante Amerikaanse zwarte vrouw, die zich opwerkte tot grote roem als schrijfster, dichteres, zangeres en danseres. Ik had eerlijk gezegd nooit van haar gehoord. Haar gedicht, hieronder gereproduceerd, sprak me aan omdat het de tragedie van de onvrije mens die zijn vrijheid zoekt zo mooi en universeel weergeeft, zonder daarbij de hulp van hogere machten in te roepen. De titel van haar gedicht I know why the caged bird sings ontleende zij aan een zin van een oudere auteur, ook een Afro-Amerikaan, Paul Laurence Dunbar, uit zijn gedicht Sympathy. Ik kon me er niet van weerhouden om een poging te doen het te vertalen in het Nederlands.
I Know Why The Caged Bird Sings
The free bird leaps
on the back of the wind
and floats downstream
till the current ends
and dips his wings
in the orange sun rays
and dares to claim the sky.
But a bird that stalks
down his narrow cage
can seldom see through
his bars of rage
his wings are clipped and
his feet are tied
so he opens his throat to sing.
The caged bird sings
with fearful trill
of the things unknown
but longed for still
and his tune is heard
on the distant hill
for the caged bird
sings of freedom.
The free bird thinks of another breeze
and the trade winds soft through the sighing trees
and the fat worms waiting on a dawn-bright lawn
and he names the sky his own.
But a caged bird stands on the grave of dreams
his shadow shouts on a nightmare scream
his wings are clipped and his feet are tied
so he opens his throat to sing.
The caged bird sings
with a fearful trill
of things unknown
but longed for still
and his tune is heard
on the distant hill
for the caged bird
sings of freedom.
Mijn vertaling:
Ik weet waar de gekooide vogel van zingt
De vrije vogel zweeft
Op de rug van de wind
En drijft met haar mee
Tot het eind van de rit
En klapt met zijn vleugels
In de zonnegloed
En voelt zich thuis in de lucht.
Maar een vogel beknot
In zijn nauwe kooi
Ziet zelden voorbij
Zijn tralies vol woede
Zijn vleugels gekortwiekt
Zijn pootjes gebonden
Dan barst hij uit in gezang.
De gekooide vogel zingt
Met geweldige trillers
Over al wat ontbreekt
Maar nog steeds met verlangen
En zijn lied wordt gehoord
Op de verre hoogte
Want de gekooide vogel
Zingt over vrijheid.
De vrije vogel denkt over de volgende windvlaag
En de passaatwind zacht door de zuchtende bomen
En de vette wormen die wachten op het gloren in de wei
En hij beschouwt de hemel als de zijne.
Maar de vogel gekooid staat op het graf van de droom
Zijn schaduw schreeuwt zijn nachten vol angst
Zijn vleugels gekortwiekt en zijn pootjes gebonden
Dan barst hij uit in gezang.
De gekooide vogel zingt
Met geweldige trillers
Over al wat ontbreekt
Maar nog steeds met verlangen
En zijn lied wordt gehoord
Op de verre hoogte
Want de gekooide vogel
Zingt over vrijheid.
En nog iets anders:
Zojuist (25 juni, 06:00 uur) komt een bericht binnen dat de hongerstaking na 63 dagen is afgelast, op grond van een overeenkomst tussen de stakingsleiders en het gevangeniswezen. De termen van de overeenkomst zullen pas later bekend worden gemaakt.
