Dezer dagen werd op feestelijke wijze de eerste CD met chazzanoet uit Groningen aangeboden aan de kersverse ambassadeur van Nederland in Israël. De ceremonie vond, zeer passend, plaats in de sjoel uit Leeuwarden in Kfar Batja, een dorp voor opvang van kinderen dat na de Tweede Wereldoorlog was opgericht, onder andere door Nederlanders.
De uitgave van deze CD is één van de vele activiteiten van het Centrum voor Onderzoek naar de Geschiedenis der Nederlandse Joden in Jeruzalem.
De CD is een reconstructie van het synagogale muzikale erfgoed uit Groningen zoals dat aangetroffen wordt in de chazzanoetcompilatie ‘Kol Jehudah’ (Stem van Juda) uit 1928. Dit boek omvat het muzikale repertoire van chazzan Juda Izaak Vleeschhouwer (1839-1913), die gedurende 32 jaar fungeerde als chazzan in Groningen. Een nieuwe, bewerkte editie van dit boek verschijnt dezer dagen, uitgegeven door Het Centrum voor Onderzoek naar Joodse Muziek in samenwerking met Het Centrum voor Onderzoek naar de Geschiedenis der Nederlandse Joden, beide centra van de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem. Het boek behelst 190 chazzanoet-fragmenten (cantorale recitatieven) en varianten voor sjabbat en de verschillende feestdagen uit de nalatenschap van chazzan Vleeschhouwer. De CD geeft hiervan vijftien onderdelen weer. De CD gaat vergezeld van een uitvoerige inleiding door Prof. Eliyahu Schleifer, waaraan ik de gegevens voor deze column ontleen.
‘Kol Jehudah’ bevat in de eerste plaats de stem van chazzan Vleeschhouwer en creaties die hijzelf componeerde, evenals werken die hij hoorde uit de mond van andere chazzaniem. De muzikale stijl van het boek is stevig verankerd in de traditionele noesach (stijlvarianten van chazzanoet in de verschillende gemeenschappen) van de Joden in Midden en Zuid-Duitsland, met enkele modernere invloeden uit de negentiende eeuw.
Langzamerhand raakte het repertoire van ‘Kol Jehudah’ in het vergeetboek, alleen in Rotterdam bleef de traditie voortbestaan dankzij de zoon van Juda Vleeschhouwer, Herman (1868-1935), die daar de post van opperchazzan bekleedde en verder dankzij diens opvolger, chazzan Max Seijffers (1910-1994). Een deel van de composities beleefde zo’n twintig jaar geleden een herrijzenis toen de familie Vleeschhouwer het boek terugvond in het familiearchief. Dankzij een familielid, Oded Peles (oorspronkelijk Vleeschhouwer), kwam het materiaal in een hernieuwde belangstelling en werden opnieuw uitvoeringen van deze muziek ten gehore gebracht.
De huidige CD is het resultaat van het werk, verricht door pianist en componist Raymond Goldstein, die bekend staat als een van de beste bewerkers van het Asjkenazische chazzanoet. Hier heeft hij composities voor sjabbat en alle feestdagen uit ‘Kol Jehudah’ samengebracht en ze bewerkt in zijn speciale stijl, gedeeltelijk eenstemmig, zoals in het boek gepubliceerd, soms met toevoeging van een koor. Op die manier poogt hij de uitvoeringen, zoals die gebruikelijk waren in de Asjkenazische sjoels in de 19e eeuw, te reconstrueren. De solopartijen worden vertolkt door chazzan Daniel Colthof, wiens familie stamt uit de Nederlands-Asjkenazische traditie, en die de werken zingt als een eigentijdse Israëlische chazzan, aangevuld met een mannenkwartet onder leiding van Meir Brixman. Hoewel de composities oorspronkelijk afgestemd waren op de specifieke Asjkenazische uitspraak van de Nederlandse Joden, wordt op deze CD de Sefardisch-Israëlische uitspraak gebruikt, om ze dichter bij een hedendaags publiek te brengen.
Het eerste deel van de CD is gewijd aan liederen die hoorden bij de gebeden van sjabbat, met verschillende varianten. Het tweede deel houdt verband met de zogenaamde pelgrims- of voetfeesten, de drie Regalim (Pesach (Joods Pasen), Wekenfeest en Loofhuttenfeest, en andere gebeurtenissen, en gebeden op Chanoeka en Rosj Chodesj (de eerste dag van de maand in de Joodse kalender). Het derde deel behandelt hajamiem hanora’iem (de hoge feestdagen), maar twee van de vier stukken zijn ook geschikt voor andere feestdagen.
Al met al wordt hier een belangrijke Joodse traditie bewaard voor het nageslacht.
Meer informatie is per email te krijgen op het kantoor van het Centrum, waar de CD ook besteld kan worden.
