Deze column gaat over mensen die onbekommerd toekijken als er onrecht wordt begaan in hun omgeving. Het Engels heeft daarvoor een prachtig woord: bystanders, dat wordt vertaald als toeschouwers. Dat is een zeer gebrekkige vertaling, een semantische misser, want toeschouwers kijken tenminste nog, maar grijpen niet in. De bystanders zien helemaal niets, en begrijpen nauwelijks wat er om hen heen gebeurt. Ik vond elders ook wel ‘omstanders’, maar dat klinkt niet helemaal goed; dat past eerder bij een ongeluk met mensen in de buurt van het voorval. Afzijdig is nog het beste woord: niet mijn zaak, gaat me niet aan.
Aanleiding voor dit schrijven is de poging van mijn nicht Shifra om het afscheidscollege van mijn vader Izaak Kisch, op 26 november 1940, toen Joodse docenten werden ontslagen door de Duitse bezetter, voor ons nageslacht, dat geen Nederlands kent, te vertalen naar het Hebreeuws.
Bij die vertaling is niet alleen problematisch dat het spraakgebruik van mijn vader ‘hoog’ is, ook de omstandigheden van destijds behoeven uitleg en toelichting, waar ik een beetje bij kan helpen. De toespraak is een oproep aan zijn studenten om niet passief aan de kant te blijven staan, maar zelf te denken, en zich te verzetten waar nodig. Een ontroerend geschrift.
Juist in de periode waarin het overleg met mijn nicht viel in dit verband, las ik een boek van John Boyne, A History of Loneliness (2014), dat zich bezighoudt met de excessen van pedofilie in de Ierse katholieke kerk aan het eind van de twintigste eeuw, waarbij de verteller, zelf een priester, uiteindelijk heeft gefaald de duidelijke tekenen van misbruik om hem heen te duiden en in te grijpen. Het sluiten van de ogen, het niet willen zien van onrecht. Een prachtig boek.
Een sprong in de tijd: met vakantie voor de feestdagen naar Nederland, bleken we niet meer te kunnen beschikken over onze e-mail. Dit alles met vage verklaringen zoals: oeps, kon niet worden verzonden; sorry, geen contact met de server. Na veel navraag blijkt onze geheime dienst er achter te zitten, die de verbinding met de Israëlische server uit het buitenland heeft verbroken. Een argument gebaseerd op ‘security’ gaat er bij ons altijd in als koek. Wat deze sukkels echter niet weten is dat je voor luttele dollars een programma kunt kopen dat de indruk wekt dat je je elders bevindt, in een land van eigen keuze, in ons geval in Israël, en dan mag opeens alles weer als vanouds! Ik hoop dat jullie je veilig voelen en wens jullie een goed 2024.
