David Barnouw veegt in zijn column op Jonet in één keer alle getuigenissen van survivors uit het Spielbergproject op de vuilnishoop. Weg ermee, niks waard. Niet voor geschiedschrijving en niet voor wat hij noemt de “herinneringscultuur”, wat dat ook moge zijn.
Hij schrijft: “Tot pakweg een jaar of tien geleden moesten schoolkinderen klassikaal luisteren naar ex-verzetsstrijders (m/v) of ex-overlevenden (m/v), want die hadden het 'echt' meegemaakt. Persoonlijke getuigenissen zijn al een halve eeuw een mantra bij het vasthouden van de 'herinnering'. Dat ging zover dat dankzij de genereuze Spielberg duizenden getuigenissen van overlevenden op beeld staan en geraadpleegd kunnen worden. Het grote nadeel is dat de interviewers indertijd op het hart werd gedrukt niet door te vragen, laat staan tegen te spreken, want survivors hebben altijd gelijk. Voor de geschiedschrijving hebben deze getuigenissen te weinig waarde en voor de herinneringscultuur ook weinig.”
Even wat correcties.
De gastlessen zijn er nog steeds, onder andere van de Anne Frank Stichting en bij de Namenwand. Bij het Spielbergproject in Nederland moest wel degelijk worden doorgevraagd. Alleen mochten de interviewers niet in discussie gaan met de survivors, wat zo ongeveer de eerste les is van de journalistiek.
“Survivors hebben altijd gelijk”?, natuurlijk niet, wat spreekt hier een verongelijktheid uit! Dat is precies wat alle vergrijzers doen; jaloers als ze zijn op de aandacht voor de slachtoffers/verzetshelden en hun nabestaanden, proberen ze de oorlogsmisdaden te vergoelijken en de verhalen van de daders bij de herdenkingen in te voegen. Zie mijn vorige column en alle kritiek op het Verzetsmuseum.
Hierin lijkt Barnouw op Bart van der Boom die ook alleen getuigenissen uit de oorlog goedkeurt. Wat een gotspe, nee, het is geschiedvervalsing op zijn ergst. Want hadden de slachtoffers het wel 'écht' meegemaakt? Nee hoor, ze verzonnen achteraf maar wat, hun kamptijd, het verlies van hun dierbaren, hun angst en verdriet. Natuurlijk zullen sommige details niet kloppen, een bepaalde datum of plaats raakte in de vergetelheid. Maar is dat de essentie?
Het is een klap in het gezicht van alle duizenden survivors wereldwijd, die hun verhaal vastlegden om zo de komende generaties te laten weten hoe het echt was – en dan ook echt zonder aanhalingstekens. De verhalen die zij vaak niet aan hun eigen kinderen konden vertellen, maar die zo bewaard blijven.
Barnouw schrijft verder: “Het is ook de vraag of je leerlingen met hoogbejaarde getuigen kan blijven opschepen. Opmerkelijk is dat wel altijd werd verteld dat deze getuigen immer 'grote indruk' maakten, de klas een les lang 'geboeid was' en dat ze er veel van geleerd hadden. Hoopvolle taal, maar of het waar is …”
Hoe ongevoelig en keihard kun je zijn? Net nu Eldad Kisch in zijn Crescascolumn zo mooi schrijft over de belevenissen van hem en zijn vrouw tijdens hun bijeenkomsten op scholen en hun onmacht om te vertellen hoe het echt was. Maar het was wél echt en ze zijn er op die scholen, waar de leerlingen hen zien en begrijpen, ook zonder de details.
Barnouw kwetst ook nog even de nagedachtenis van George Maduro (en ons allemaal) door o zo leuk voor te stellen dat pas als er een mini-muur van Mussert en een mini-barak van Westerbork in Madurodam staan “je daar met de oorlog mag flirten.”
Hij geeft tot slot ook nog een sneer naar defensie en de Irenebrigade. “Weinig voorgesteld in de oorlog (na vijf dagen vechten al opgegeven) en de Prinses Irenebrigade had een mooie naam, maar verder.”
Ik kan hier geen touw aan vastknopen, deze column is één brij van rancune en woede op iedereen die de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog wil herdenken en de herinnering aan hen levend wil houden.
Barnouw doet zó denigrerend over de verhalenvertellers en hun luisteraars op scholen en elders, wat zit daar achter? Is het bij hem de kinnesinne van wetenschappers die hun geschiedschrijving als de enige echte zien? Of is het inderdaad alleen de jaloezie op al die mensen die hun verhaal wél mogen vertellen?
Het is des te gevaarlijk, omdat elk klein detail wordt aangegrepen – zie je wel het was niet echt, de wetenschapper zegt het zelf – om de Sjoa te negeren of te ontkennen.
Ik weet het niet, maar in deze meidagen vlak na de dodenherdenkingen (waarbij alle vlaggen hopelijk goed hangen) zou ik me maar stil in een hoekje gaan zitten schamen David Barnouw.
