Waarom het Verzetsmuseum de geschiedenis vervalst

Renée Citroen

vrijdag 9 december 2022

Tijdens het lezen van Grijs verleden van Chris van der Heijden zag ik steeds meer hoe hij redeneerde en welke argumenten hij gebruikte om aan te tonen dat het allemaal niet zo erg was in Nederland tijdens de Tweede Wereldoorlog. Zijn voornaamste stelling is: tot de hongerwinter veranderde er bijna niets voor de meeste Nederlanders. Het beeld van de oorlog wordt bepaald door het laatste jaar en dat klopt volgens hem niet.

Van der Heijden noemt het lot van de Joden wel, maar benadrukt dat het leven voor de meeste Nederlanders gewoon doorging. Dat lijkt op wat er nu op dit moment voor de meesten van ons ook aan de hand is met de oorlog in Oekraïne. Het leven gaat door, maar je kunt niet zeggen dat het daarom allemaal wel meevalt qua terreur en onderdrukking.

Nooit schrijft Van der Heijden dat het om een keuze ging, hoe onbewust en onnadenkend ook. Je hoéft niet voor fout te kiezen; niet iederéén deed dat. Daarom betwist ik zijn manier van redeneren, die gebaseerd is op een vooringenomenheid en het constant verkleinen van de daden van de nazi's. Alles wordt die kant op geredeneerd, het kleinste detail wordt gebruikt om aan te tonen dat de daders geen slechte mensen waren. Maar daar gaat het niet om. Als iemand zijn kat aait, maar tegelijkertijd Joden verraadt, gaat het om het laatste. Het eerste wast het laatste niet schoon.

Nu een héél museum deze vergrijzing uitdraagt, zoals het vernieuwde Verzetsmuseum, is er meer aan de hand. Er kwam een storm van protest, gelukkig, over de uitlatingen van directeur Liesbeth van der Horst en conservator Karlien Metz, die alles héél anders wilden brengen met “nieuwe accenten” en “nieuwe perspectieven.” Ze wilden “af van het hokjesdenken” en ook de daders als mens laten zien, omdat je je met alleen zuivere slachtoffers en daders niet met hen zou kunnen identificeren. Dat is dus de bedoeling: we moeten meeleven met een foute politieman, die later gelukkig óók goed was (hondenfluitje: niet de héle Nederlandse politie werkte mee met de nazi's). Hannie Schaft moet haar beul naast zich dulden, want denk je eens in wat die man allemaal moest meemaken: 'terroristen' als Hannie oppakken en vermoorden. Dus goede daders en foute verzetsmensen (drugs, alcohol, overmoed), en ook al heeft de directeur kritiek op Chris van der Heijden, ze is niet tegen 'grijs' en neemt wél zijn hele concept van Nederlanders in oorlogstijd over.

De aandacht voor de nazi's en hun handlangers is natuurlijk absurd voor een museum dat over verzet gaat. Over het woord 'held' dat taboe is geworden, is gelukkig ook overal al kritiek gekomen.

Mijn vader trok in de jaren veertig door bezet Europa om vanuit Engeland met gevaar voor eigen leven mee te vechten voor de bevrijding van de (groot)ouders van die museumconservatoren die vanuit hun beperkte hedendaagse blik bedachten dat hij geen held was. Zijn familie was vermoord, hij wilde de nazi's verslaan die hem dat hadden aangedaan. Om de heldendaden van hem en zijn medeverzetsstrijders zo te ontkennen en te negeren en de nadruk te leggen op hun fouten en overmoedigheid, en tegelijkertijd op o zo goede NSB'ers en andere nazi's, wordt hun nagedachtenis bezoedeld.

Maar de discussie over 'helden' is niet de essentie. Het gaat om iets anders, iets veel gevaarlijkers. Op de website van het museum staat het comité van aanbeveling en wie zien we daar? Behalve Remco Campert en Dick Ernst Claasen, die dus vanuit de hemel nog aanbevelen, staan daar Hans Blom* en Ad van Liempt. De vaders van de vergrijzing, naar wie dus goed is geluisterd in het museum. Het enige doel van deze en andere vergrijzers is het witwassen van de daders door de nadruk te leggen op de fouten van de slachtoffers. Of ze nu wel of niet zelf uit een foute familie komen (de meesten wel trouwens), van objectiviteit is geen sprake. Onder het mom van 'nieuwe perspectieven' wordt de geschiedenis vervalst.

En verder staan daar de bekende bobo's als Theo van Boven, Laurens Jan Brinkhorst en Hedy d'Ancona, die we kennen van het Rightsforum, dat clubje van Dries van Agt dat zó anti-Israël is dat het nauwelijks verhuld antisemitisch is. Ook niet echt de aangewezen personen voor zo'n precair onderwerp als onderdrukking en verzet.

* In een artikel in NRC zegt Hans Blom dat hij "niet direct" (hoe dan wel?) bij de nieuwe opstelling betrokken was. De 'omstandigheden' mogen de daders weer witwassen, en de helden wilden geen held worden genoemd, dus doet hij dat ook niet. Niemand noemt zichzelf een held, maar wij wel. En als toppunt van blaming the victim verwijt hij de critici angst en irritatie.



PS: Verzet tegen het Verzetsmuseum
Na alle verontwaardiging over de nieuwe opzet van het Verzetsmuseum, van links tot rechts, wordt het tijd het museum hierop aan te spreken. Tot nu toe probeert het zich schoon te wassen zonder op alle kritiek in te gaan. Met zulke arrogantie, zonder enige tegenspraak te dulden, mogen zij niet wegkomen. Want is dat geen grensoverschrijdend gedrag?

8 + 1 = ?
Een hele goede analyse van de kwaadaardige pogingen tot fluïdisatie van de begrippen goed en kwaad. Een held is iemand die zich in een tijden van gevaar en rampspoed, vaak vanuit een zwakke positie, moed en de bereidheid tot zelfopoffering toont voor een grotere zaak. Verzetsstrijders - incl. die uit het Joodse verzet - zijn derhalve ontegenzeggelijk helden. Het zou het Verzetsmuseum sieren om zich hiervan rekenschap te geven.
plaatsvervangende schaamte over de wijze waarop het verzetsmuseum zich nu profileert.
hartstikke goed! dankjewel Renée
De Nederlandse samenleving in al haar lagen en standen - van de burger tot aan het koningshuis - was en is nog steeds vrijwel geheel van de moraal verstoken. Indien we daarover niet praten met elkaar zal daarin geen verandering, geen ommekeer komen.
Een schande is dat verzetsmuseum nu geworden Schaam me er zo langzamerhand voor Nederlander te zijn
Ik hoorde Chris van der Heijden ooit zeggen dat zijn vader een van de éérste échte Europeanen was.
Het is zoiets als de verkrachter en de verkrachte persoon in één museum bij elkaar brengen. Waarbij gepoogd wordt begrip bij de museumbezoeker te wekken voor de verkrachter en de verkrachte persoon zijn of haar stem ontnomen wordt. Mijn vader was een economisch collaborateur en sleepte over de rug van zijn joodse werknemers tonnen binnen. Zijn eigenbelang stond voorop. Net als bij al die andere collaborateurs. Er valt hen niets te vergeven. En derden hebben daar zeker het recht niet toe. De schuldvraag werkt als een weegschaal. Wat de daders minder aangerekend wordt, komen de slachtoffers aan erkenning te kort.
Het is blijkbaar van deze tijd alles van verschillende kanten te willen bekijken en daarmee te bagataliseren. Het maakt me verdrietig en tegelijkertijd krijg ik nog meer respect voor de vaak jonge mensen die liever hun leven offerden dan hun land en volk!...
Dank voor alle bijval, vooral van Margreet Hirs, die zo eerlijk over haar vader vertelt en het beeld van de weegschaal gebruikt, heel mooi! Ik ben inmiddels geweest en het valt niet mee...

Columns 2024

Columns 2023

Columns 2022

Columns 2021

Columns 2020

Columns 2019

Columns 2018

Columns 2017

Columns 2016

Columns 2015

Doneren

Crescas kan niet zonder jouw steun. Met elke donatie, hoe klein ook, steun je onze activiteiten en zorg je dat wij nog meer voor Joods Nederland kunnen betekenen.