Laatst had ik weer eens een gesprek over God. Niet te doen; je praat over iets dat niet benoembaar is. Maar ik liet me weer meeslepen, omdat mijn gesprekspartner de God uit het Oude Testament vooral als de wrekende God zag. Ze was daar tegen, voor haar was God de 'God van de liefde' uit het Nieuwe Testament. Rabbijn Yehuda Aschkenasy z.l. zei altijd: er is geen of-of, alleen en-en, het is er allebei, goed en kwaad. Dus die clichés moeten altijd worden genuanceerd.
Ik probeerde de Tora nog even in de tijd te plaatsen waarin de verhalen zijn ontstaan, duizenden jaren geleden, maar dat hielp niet. Tegen zo iemand valt niet op te redeneren, voor die persoon bestaat alleen de christelijke God van liefde en vergeving. Terwijl tegelijkertijd ook vaak Leviticus/Wajikra 18:22 wordt aangehaald om homoseksualiteit te verbieden. Dan mag je dus in naam van die wrekende God wél onschuldige mensen veroordelen.
Ik probeerde ook nog teksten aan te halen, waarin YAH* wél aardig uit de hoek kwam.
Ik had even geen voorbeelden van de barmhartige, liefdevolle, vergevende YAH paraat, zo bijbelvast ben ik niet en het zijn er vele, maar het idee om die God af te wijzen, omdat er wrede verhalen van afgeslachte volkeren en broedermoorden in de Tora staan, vind ik kortzichtig. Het is ook vaak een poging om indirect het Jodendom af te schrijven, via de vervangingstheologie met als ultieme uitkomst Jezus als de Messias die de Joden niet hebben aanvaard. Dat zei mijn gesprekspartner niet, maar waarom dan toch de nadruk leggen op de verhalen waarin die ouderwetse God in voorkomt?
Het is een eeuwenoude discussie, we komen er niet uit, maar het letterlijk nemen van oeroude teksten is heilloos, vooral omdat het zo selectief wordt gedaan. Niet alleen in het christendom, het orthodoxe Jodendom kan er ook wat van. Om maar niet te spreken van de die-hard atheïsten, die ook willekeurig teksten gebruiken om maar aan te tonen dat God niet bestaat. Dat is dan altijd een mensvormige God, en dat vind ik een belediging van iedereen die YAH wel ervaart, op welke manier dan ook.
Zijn wij dan niet geschapen naar Gods evenbeeld? Ook weer niet letterlijk natuurlijk, maar als aansporing om naar het goede te streven om via tikoen olam onze onvolmaakte wereld te helen en te zorgen dat de Messias ooit komt. En dat is dan ook geen man met een baard en een staf. Want die bestaat, net als Sinterklaas, echt niet.
* YAH, de aanduiding met een vrouwelijke inslag voor God, in plaats van YHVH, komt van Reb Zalman z.l. Ik las het in het bijzonder aardige boek Wisdom from Reb Zalman (Reclaiming Judaism Press, 2018), waarin zijn leerlingen (onder wie Carola de Vries Robles) herinneringen ophalen en verhalen en anekdotes vertellen van Reb Zalman. Het is een prachtige verzameling moderne midrasjim geworden, in de traditie van de klassieke midrasjim, die leerlingen van beroemde rabbijnen optekenden.
