Maakte ik me druk over Carlebach (zie mijn vorige column), is daar nu weer Lucebert. Die schreef in de oorlog antisemitische brieven die er niet om liegen. Een jeugdzonde, zegt men. Dat zei men in de jaren ’70 van de vorige eeuw niet van Aantjes, die ook op die leeftijd bij de SS zat. Juffrouw Boas z.l. droeg me op een brief hierover naar NRC te sturen, die geplaatst werd.
Daar moet het altijd kort en krachtig, op deze plek heb ik wat meer ruimte om erover na te denken. Ik vind het goed dat er tegenwoordig meer aandacht voor antisemitisme is, al haast Chris van der Heijden zich weer om alles te nuanceren tot hij er bij neervalt. Grijs, grijs, grijs is alles voor hem. Dan hoef je geen afstand te nemen van je foute familie. Maar helaas, niet alles is grijs, er is ook gewoon zwart/wit.
Lucebert was fout en heeft na de oorlog gezwegen en mooie gedichten geschreven over de vrijheid, soms met subtiele verwijzingen naar de donkerte in hemzelf.
En dan moeten wij maar doen of er niets aan de hand is? “Goede kunst zingt zich los van de kunstenaar”, zegt het commentaar van NRC, “hij heeft zich gerevancheerd door zijn werk.” Nee, stel je voor, je maakt een mooi gedicht of schilderij en alles is vergeten en vergeven. Zo gemakkelijk gaat het gelukkig niet. Daarom zou het goed zijn als het werk van Lucebert voortaan in de context van zijn geschiedenis wordt gezet. Met een toevoeging aan zijn dichtregel “Alles van waarde is weerloos”: Vooral als er gezwegen wordt.
Net als bij #metoo is de kunst van foute Nederlanders voor mij besmet. Ik ben wel naar de tentoonstelling van Pyke Koch geweest in Utrecht, uit nieuwsgierigheid, niet om een esthetisch genoegen te beleven. Dat was er ook niet, zijn schilderijen zijn knap, maar koud en soms gewoon griezelig.
Het commentaar in de filmpjes van Ad van Liempt verhult meer dan het uitlegt. En wie komen we daar ook tegen? Een portret van een dame Van Boetzelaer. Dezelfde Van Boetzelaer van wie de dochter een omstreden boek over haar foute familie heeft geschreven? Dat wordt niet duidelijk op de tentoonstelling, maar ik zie op Wikipedia dat zij niet getrouwd was, dus nee. In ieder geval wordt er op de tentoonstelling niet gezwegen, al is het commentaar mager en vooral grijs.
Laten we alert blijven voor dit vergrijzen van de geschiedenis, die als we niet oppassen zó vaag wordt dat er geen contouren meer te zien zijn, zodat de foute daden uit het verleden oplossen in een wazig niets. We moeten blijven herdenken, dat zijn we verplicht aan de nagedachtenis van onze vermoorde familie.
Maar moet dat met een enorme muur, zoals die er komt in Amsterdam? Voor mij zijn er al genoeg plaatsen om te herdenken, zoals de al bestaande namenwand in de Hollandsche Schouwburg en verder het digitale monument. En het Auschwitzmonument in het Wertheimplantsoen, dat door die muur nota bene zou worden weggedrukt. Dat is gelukkig voorkomen door de buurtbewoners, die daar veel kritiek op kregen, alsof het ze alleen ging om NIMBY (not in my backyard). Nu komt de muur op een andere plaats, die ook niet ideaal is, een perkje langs de Wibautstraat.
En dan zouden we ook nog zelf moeten betalen om een naam erop te krijgen? Hallo, wat een gotspe. Die namen komen er sowieso, daar hoeven wij echt niets aan te doen, al lijkt het haast of het alleen met betaling kan.
Al met al een vreemde toestand, waar ik een naar gevoel aan overhoud.
