Pesach nadert en dan lees of hoor ik elk jaar toch weer iets nieuws over de Seider en de Hagada. 'Onze' Nieuwe Hagada is alweer uit 2012 en viert haar eerste lustrum. Mijn exemplaar zit vol plakbriefjes in allerlei kleuren en overal staan nieuwe aantekeningen bij. Niet alleen van mijzelf, maar ook de opmerkingen die ik hoorde op de afgelopen Seiders.
Natuurlijk zal ik het ook dit jaar niet kunnen laten al mijn nieuwe ideeën te gaan vertellen. Daarin lijk ik op de grootmoeder uit de Hagada die ik dit jaar kocht: For This We Left Egypt? Een Hagada met typisch Joods-Amerikaanse humor, die vaak flauw is, maar waar je toch om moet lachen. Denk aan The Nanny en al die andere tv-series. In deze Hagada zijn de grootouders de zeurpieten die maar door blijven praten, terwijl iedereen op het eten wacht. Daar moet ik dus voor uitkijken.
Het verhaal over de matse is ook hilarisch, die vindt niemand lekker en daarom was hij alleen goed genoeg om als kartonnen doos te dienen voor de spullen die de Joden meenamen op hun vlucht uit Egypte. Nooit bedoeld om te eten!
Daarom heet het ook 'het brood der ellende' leerde ik van mijn vader. Maar dat was omdat je de matse eigenlijk verticáál moest eten. Au!
Maar elk jaar vind ik het gedeelte over Moshe het mooist. Het is de twaalfde stap, Tzafun, 'Wat verborgen is'. Moshe is alleen verborgen aanwezig in de Hagada. Er zijn verschillende verklaringen voor. Uit de Nieuwe Hagada:
“Een poëtische uitleg is dat Moshe in de Hagada net zo voorkomt als in Shemot: langdurig verborgen. Om niet gedood te worden door de heerser, werd Moshe als baby verborgen gehouden. Toen dat onmogelijk werd, werd hij door zijn zuster Miriam verstopt in een rieten mandje bij de rivier. Daar werd hij gevonden door de dochter van de heerser. In zijn jonge jaren leefde hij bij haar verborgen aan het hof van de heerser. Toen hij een wrede opzichter had gedood, verborg hij zich in het land Midian, tot YHVH hem opdroeg om terug te keren en zijn volk uit de slavernij te leiden.' (…) De bevrijding wordt alleen aan YHVH toegeschreven om het volk Yisrael ervan te doordringen geen afgoden te dienen, en om te vermijden dat Moshe als de Mashiach zou worden vereerd. Toch is de menselijke inbreng een voorwaarde voor de bevrijding. Daarom is Moshe aanwezig.(…)
De bedekte aanwezigheid van Moshe is een van de verborgen betekenissen van de Hagada. Wij kunnen Moshe pas zien als wij ons bevrijden van onze angsten en trauma's, en openstaan voor verandering. Dan staat Moshe symbool voor ons innerlijk leiderschap: de mogelijkheid om de leiding van ons leven in eigen hand te nemen.”
Dit jaar las ik bij My Jewish Learning over parasjat Tetsavé (Shemot 27:20-30:10), dat ook in deze parasja Moshe niet voorkomt. Een verklaring is dat hij afwezig is om het volk zelfstandigheid en eigen verantwoordelijkheid bij te brengen. Je hebt ouders en leraren die je naar volwassenheid begeleiden, maar dan moeten ze je loslaten en moet je het zelf doen.
We seideren al eeuwen lang en vertellen zélf het verhaal en geven het door. Het is ons verhaal, wij zijn gevlucht uit de slavernij om met vallen en opstaan een volwassen volk te worden dat verantwoordelijkheid neemt, voor zichzelf en de wereld.
De Hagada is nooit af. Een mooi symbool voor onze levensweg: blijven luisteren en leren is onze opdracht.
Chag Pesach sameach!
