Ik hoorde Mark Rutte op de radio. Hij reageerde op een vraag van de interviewer of er verband was tussen de toonhoogte van het debat in Nederland en de geweldsincidenten van de laatste tijd.
De interviewer bedoelde natuurlijk dat de beledigingen en scheldpartijen op internet veel te ver gingen en zo eenlingen op verkeerde ideeën brachten. Maar “nee, nee,” zei Mark, als altijd opgewekt en positief. Dat wist hij niet en het was niet 'behulpzaam' om de discussie te voeren over de toonhoogte. Je ontnam daarmee mensen het recht om te discussiëren.
Hij bedoelde natuurlijk dat hij mensen niet wilde aanspreken op hun toon in het debat. Er was vrijheid van meningsuiting in Nederland, daar wilde hij niet aankomen. Maar, zei hij wel, niet alles hoeft gezegd te worden, het is aan jezelf om dat te bepalen. De mate van beschaving, opvoeding, iedereen maakt dat zelf uit.
Hij bedoelde natuurlijk: ik ben VVD'er, ik ben voor vrijheid, maar snap best dat het debat niet beschaafd is. Maar als ik me uitspreek tegen die agressieve toon, speel ik Wilders in de kaart en ik wil juist dat de mensen die op hem stemmen op ons gaan stemmen, want wij zeggen hetzelfde, maar dan anders.
Ik kon hem niet zien, maar wist zeker dat hij er zoals altijd een brede glimlach bij opzette. Mark de grote strijder voor vrijheid en democratie, vond alles best. En als het te ver ging, hadden we daar toch wetten voor?
Opeens weet ik aan wie onze minister-president me doet denken: aan een jongetje uit een ouderwets kinderboek als Dik Trom of Pietje Bell. Een braaf jongetje in een overzichtelijk landje waar goed en kwaad duidelijk zijn en de bovenmeester en oom agent nog de autoriteit zijn naar wie geluisterd wordt.
Dream on, Mark, het is 2016. En jij bent de minister-president, degene die nou juist de toon moet aangeven van het landelijk debat. Als jij toestaat dat er maar van alles geschreeuwd kan worden, beledigd kan worden en gelogen, en de jij-bak hét argument is in een discussie, dan is ons land als een klas met een leraar die geen orde kan houden. Een klas die in de gordijnen vliegt en waarin kleine onenigheden escaleren tot vechtpartijen, verbaal en erger.
Maar Mark wil niet de strenge leraar zijn, want dan word je niet aardig gevonden. Ik denk ook dat het debat al zo geëscaleerd is dat één strenge autoriteit niet meer genoeg is. Net als een leraar die probeert de wanorde in de klas te beheersen met nóg bozer te worden, helpt dat niet. Ik moet weer denken aan de veren van de kwaadspreker die steeds meer en steeds vaker door de lucht zweven.
Lashon hara, laster en roddel, is erger dan moord, zegt de Talmoed, omdat er drie mensen bij betrokken zijn: degene die kwaadspreekt, degene die ernaar luistert en degene over wie het gaat. En nu heeft lashon hara (waar ik ook ophitsing toe reken) de laatste tijd al voor veel moorden gezorgd. Door dit te bagatelliseren en zelfs te negeren geeft de minister-president een signaal dat iedereen maar ongestraft door kan gaan met het schelden en kwetsen onder het mom van de vrijheid van meningsuiting. Gelukkig zie ik allerlei initiatieven die dit willen tegengaan. Onder andere daretobegrey.org doet dat. Nu de bovenmeester van de openbare school Nederland nog.
