Ik had weer eens een discussie over God. Dat gebeurt af en toe, en altijd begint het met een atheïst die mij wil overtuigen van zijn of haar gelijk. Vreemd, andersom doen gelovigen dat meestal niet, behalve de Jehova's dan. En zeker Joden niet. Maar die hebben ook geen geloof, bij ons gaat het om emoena, vertrouwen, wat in het Engels wel één woord heeft, faith, dat geloof én vertrouwen betekent.
Ik heb geen enkele behoefte anderen te overtuigen dat God wél bestaat. Dat kan ik niet bewijzen en dat wil ik ook niet. Voor mij is het trouwens niet God als aanduiding, dat is mij te persoonlijk, YHVH is abstracter. Of YAH, wat beter uit te spreken is.
Er wordt wel gezegd dat de hogepriester die in de Tempel één keer per jaar De Naam uitsprak, niet meer deed dan een diepe zucht slaken, een inademing en een uitademing, Ya-Ve. De adem als symbool van het leven, ons ingeblazen door YAH.
En ook 'de kleine stille stem' van Eliyahoe, 'het gefluister van een stille bries' (I Melachim-Koningen 19:13), die wij diep in ons kunnen horen, als we maar willen luisteren, ervaar ik. Voor mij is dat genoeg, meer kunnen we niet weten.
Maar ik kreeg toevallig Richard Dawkins’ boek The God Delusion in handen, in het Nederlands vertaald met de titel God als misvatting, terwijl delusion ‘waan’ betekent. Dat is duidelijker, want Dawkins ziet het ook zo.
Ik heb het boek alleen maar ingekeken, want de toon beviel me totaal niet. Ik dacht dat hij het atheïsme zakelijk en rationeel aan ons, die niet in zijn verhaal geloven, want religieus, zou uitleggen. Dan zou ik mij er best in willen verdiepen. Integendeel, hij gaat tekeer als een ware fanaat die zichzelf overschreeuwt om zijn eigen gelijk te bewijzen.
Toen er na de eerste druk veel commentaar kwam, met redelijke vragen als: waarom religie alleen zien als een geloof van fanatici die de bijbel letterlijk nemen, heeft hij een tweede versie geschreven met voorin zijn antwoord op zulke vragen. Daar zie je al hoe vreemd hij te werk gaat. Hij weet dat er vele liberale, gematigde gelovigen zijn, maar hun idee van God vindt hij niet belangrijk, nee, hij wil juist die anderen, met hun beeld van een persoonlijke, straffende God, overtuigen. Dat zal hem niet lukken, want niemand wil dat een ander zijn overtuiging belachelijk maakt.
Dat doet hij namelijk. Hoe kun je bijvoorbeeld geloven, vraagt hij, in een God die Lot zijn maagdelijke dochters laat aanbieden aan vreemden, die eigenlijk liever mooie jongens willen hebben? Dat vindt hij een schande, en een bewijs dat de bijbel niet deugt. Ja, het is inderdaad een schande, maar niet alleen iets van duizenden jaren geleden, het gaat in de kinderporno-industrie nu soms ook zo, vrees ik. De misdaden van de mens schrijft hij aan God toe, zonder het communisme en het nazisme te noemen, die het zonder God af konden.
Dawkins leest de bijbel zonder enige achtergrondkennis, zonder zich te verdiepen in de traditie van de Talmoed en latere bijbelkenners. Ik heb ook niet de hele Talmoed gelezen, maar naast schrijvers als Abraham Heschel, Reb Zalman en bijvoorbeeld de progressieve rabbijnen Rami Shapiro en Marc-Alain Ouaknin zijn er zoveel commentaren te vinden op Internet die achtergronden en diepere betekenissen uitleggen van elk woord in de Tora.
Iedereen is vrij zijn eigen interpretatie op de tekst los te laten, maar ik word niet overtuigd door iemand die verontwaardigd zo maar wat roept zonder enige kennis van zaken. Hij neemt de bijbel net zo letterlijk als de fundi's die hij aanvalt.
Ik weet nog precies hoe het was toe ik zelf atheïst was. Dat was gewoon logisch: wat je niet ziet, bestaat niet. En die God op een wolk, tja daar zat Zeus ook, en die bestond ook niet meer. Klaar.
Waarom ben ik dan toch gaan ervaren dat er meer is, dat alles één is en dat wij als mensen dat niet rationeel kunnen verklaren? Juist daarom, YAH is onkenbaar, oneindig en één, toen ik dat las in een boek over de Kabbala, dacht ik: oh, is dat alles, maar dat wist ik allang! Zo eenvoudig kan het zijn. Voor mij dan.
En toen ben ik gaan lezen en lernen, en ik zoek nog steeds bij alle woorden, verhalen en rituelen de betekenis die bij mij past. Dat zei rabbijn Yehuda Aschkenasy z.l. al meteen op de eerste lernavond: ‘We moeten de oude woorden vertalen naar nu, zodat jullie ze begrijpen’. Dat is een 'leerproces' (een echt Yehuda-woord) dat eeuwig doorgaat.
Dawkins is al klaar, ik begin pas.
PS: Op YouTube staat een filmpje waarin Richard Dawkins in debat gaat met een geweldige vrouwelijke rabbijn en een christelijk geestelijke die zijn uitspraken uitstekend weerleggen.
