Ik las ergens (op een Amerikaanse Joodse website): “If it is hysterical, it is historical.” Kernachtiger kun je het niet verwoorden, alles waar je té emotioneel van wordt, ligt in je verleden. Dat helpt om zelfonderzoek te doen, als je weer eens geneigd bent de omstandigheden de schuld te geven, of een toevallige ander.
Mijn kleindochter van zes zei laatst heel duidelijk hoe dat gaat, de ander de schuld geven van iets dat je zelf hebt gedaan.
Ze fietste in het park met haar jongere broertje en een buurjongetje achter haar aan. Ze riep bevelen naar achteren: nu hierheen, nu daarheen, nu stoppen enzovoort. Na een tijdje hadden de jongens er genoeg van en fietsten de andere kant op. Ik hoorde haar in de verte roepen en daarna in huilen uitbarsten. Snikkend kwam ze aangefietst. “Ze luisterden niet en ze lieten me huilend achter…”
Het toppunt van slachtofferschap dat je zelf hebt veroorzaakt. Zij begrijpt dat nog niet, maar het illustreert precies wat volwassenen die niet hebben geleerd hun eigen aandeel te zien in alles wat hen overkomt, voor ellende om zich heen kunnen verspreiden. Van vreemdelingenhaat en racisme tot antisemitisme, het is altijd de schuld van de ander.
Een typisch geval hiervan las ik in NRC. Van Agt wilde excuses maken aan Ed van Thijn, omdat hij tijdens de kabinetsformatie van 1977 onderhandelaar Van Thijn had 'belazerd' door ook met de VVD te praten en zo uiteindelijk premier werd van een kabinet zonder de PvdA, de verkiezingsoverwinnaar. Maar er was nog een andere reden voor zijn bezoek: „Ik hecht eraan om met zoveel mogelijk Joodse mensen vriendschappelijk in het leven te staan. Dit vanwege de betichting dat ik antisemiet zou zijn.”
Dit is de klassieke smoes van de antisemiet: sommige van mijn beste vrienden zijn Joden (of in zijn termen "Joodse mensen"), maar … Nog erger, hij wil alleen vrienden zijn met Joden om geen antisemiet te worden genoemd. Maar intussen legt hij de schuld van het Midden-Oostenconflict uitsluitend bij de Ander bij uitstek: de Joden. “If it is hysterical, it is historical.” Hoe zou dat bij hem zitten?
Ed van Thijn accepteerde de excuses niet, ik had hem niet eens binnengelaten.
PS
Vandaag (dinsdag) lees ik in NRC dat Van Agt ontkent dat hij excuses heeft gemaakt. “Die beschuldiging staat haaks op de waarheid”, zegt hij. En weer maakt hij het erger: “Nimmer heb ik enig woord uitgebracht van zelfbeschuldiging.”
