Ik lees zoals elk jaar teksten over vergeving, een van de thema's van de Hoge Feestdagen. Ik heb er in 2010 een derasja over gegeven bij Beit Ha'Chidush. Daarin citeerde ik Martin Buber: “Als ik de hoogste idealen van onze traditie volg, heb ik geen keus of ik wel of niet moet vergeven, maar of ik het al dan niet dóe. En ik moet het doen, als ik verder wil met mijn leven.”
Vergeven gaat dus vooral om jezelf. Als je de wrok en woede loslaat, kun je verder. Je keert om op de weg die je ging, omdat je inziet dat die nergens toe leidt, je slaat een nieuwe weg in. En dan ben je dus bezig met tesjoewa, inkeer.
Loslaten, dat is de essentie, iets dat je doet zonder de ander erbij te betrekken. Het betekent vaak: niets doen, dus niet reageren op beledigingen of provocaties, niet ingaan op zogenaamd vriendelijke beloftes, die bedoeld zijn om je afhankelijk te maken, maar die, als je hapt, worden ingetrokken.
Dat heeft tijd nodig, de eerste keer trap je erin, je denkt: oh, de ander is je toch goed gezind. Laat ik me dus ook maar van mijn beste kant laten zien. En dan sta je met lege handen.
De eindexamenklas van mijn lyceum ging altijd een week naar Londen. Ik was blijven zitten met nog zes anderen, maar ons was beloofd dat we toch mee mochten met onze vroegere klasgenoten. Toen het zover was, ging het niet door. “Ontwrichting van het onderwijs” was het argument. Als troost mochten we na ons hevige protest een week naar Amersfoort. Dat heeft mij wel alert gemaakt op mooie beloftes.
Dat is helemaal duidelijk geworden door de manier waarop Trump Amerika manipuleert. Talloze beloftes maakten hem tot president, maar hij kwam ze niet na. Toch trappen mensen er nog in. Anderen reageren altijd op zijn scheldpartijen en beledigingen. Hoe zou het zijn als niemand meer op Twitter op hem zou reageren? Aandacht is toch zijn reden van bestaan? Doodzwijgen, dat woord bestaat niet voor niets, dat zouden we vaker moeten doen.
En als Trump weer iets belooft dat hij niet waar kan maken, een veilig coronavaccin vóór de verkiezingen bijvoorbeeld, zou iedereen ‘blinde maupie’ moeten roepen. Het helpt namelijk om je te realiseren waar het echt om gaat: je niet laten manipuleren en je eigen weg gaan.
Jom Kipoer gaat daar ook letterlijk over: één etmaal alles loslaten, je niet laten afleiden en tot inkeer komen. Dan kunnen we een nieuw jaar in, zonder ballast en zonder valse beloften.
Nog vele jaren!
