Bij de afgelopen Holocaustherdenking in het Wertheimpark, naar aanleiding van de 75-jarige bevrijding van Auschwitz, maakte premier Rutte voor het eerst namens de overheid (de hele overheid, ook de oorlogsregering in Londen) excuses.
Het kwam onverwacht voor mij; het drong eerst niet tot me door (dat hoorde ik ook van anderen) en tot mijn verbazing voelde ik daarna een brok in mijn keel en tranen in mijn ogen. We waren met velen deze keer en het programma was ook langer dan gewoonlijk, met een prachtige klarinetsolo van Marcel Salomon, opgedragen aan zijn oma Rosa, en jonge kinderen die de verhalen van hun (over)grootouders vertelden. Dat was ook ontroerend, maar die kennen wij, in alle variaties.
De zon scheen, de vlaggen wapperden, de parkieten schreeuwden wat, en tijdens het Jizkor en Kaddisj door rabbijn Ten Brink vlogen er duiven over. Ook heel mooi.
En dan toch die emotie bij de excuses. Cynisch kun je zeggen: too little too late. Na 75 jaar en met nog zo weinig overlevenden, heeft dat zin? Blijkbaar wel dus. Het gaat om erkenning, om gezien en gehoord worden en dat geldt ook voor de latere generaties. De overheid heeft (zeker in vergelijking met andere landen) te weinig gedaan. Misschien was er niet één Jood meer gered als het anders was gegaan, maar ze hebben gefaald en dat is nu gezegd en vastgelegd.
Het ging natuurlijk over het antisemitisme van nu, dat zorgen baart en waar we alert op moeten zijn. Dat is nodig, maar ook heel belangrijk is dat er verantwoordelijkheid wordt genomen voor daden uit het verleden en dat de houding van wegkijken, het ontwijken van de schuldvraag door de vorige regeringen, is gestopt.
Dat moet de grondhouding van de overheid zijn, en dat betekent dat er bijvoorbeeld ruimhartiger met de NS-tegoeden moet worden omgegaan. Vanaf de datum van de eerste trein naar Westerbork zou er moeten worden uitgekeerd.
Het Namenmonument werd ook een aantal keren genoemd. Het is belangrijk dat de namen van de slachtoffers bewaard blijven, maar de plaats waar de namenwand nu komt, vind ik nog steeds ongelukkig. Hopelijk gaan we er aan wennen.
Er zijn excuses gemaakt. Mijn familie heeft er niets meer aan, maar volgende generaties kunnen ervan leren: excuses zijn belangrijk voor iedereen. Dan pas kun je echt verder.
