“Dit is de sjoel waar we niet heengaan”, zegt de witz over het onbewoonde eiland waar drie sjoels staan. De ene, de andere en dus die derde. We hebben allemaal ons eigen idee over hoe een ideale sjoel moet zijn. Die bestaat niet, dus passen we ons aan. Maar dat aanpassen gaat maar tot op zekere hoogte. We zien dingen die we niet goed vinden. Dan proberen we die te veranderen. Dat lukt niet. Dus vertrekken we. En richten een nieuwe sjoel op.
Tenminste in Nederland, waar een lange traditie van kerksplitsing bestaat. Vooral bij de protestanten, maar die zijn niet de enigen die koppig en eigenwijs zijn.
Het zou niet zo erg zijn, als de vertrekkenden niet zo werden verketterd. Maar verzoening is vaak onmogelijk. Het woord van God, wordt precies zo uitgelegd dat het onmogelijk wordt gevonden ook maar een beetje toe te geven en een compromis te zoeken. Wie zijn er nu hardnekkig, degenen die weggaan of de starre blijvers?
Kijk naar de Kotel, het samen bidden van mannen en vrouwen (om maar niet te spreken van de lgbt-gemeenschap) is verboden en blijft verboden. Maar het Jodendom zegt ook dat je een ander niet mag beschamen. Nou, dan kun je als moderne Jood wel aan de gang blijven, wat dat beschaamd worden betreft. Het beste is om je er niets van aan te trekken en je eigen pad te volgen.
“Van jou mag alles”, zei laatst iemand tegen mij. Ja, als het om onredelijke en onlogische ‘verboden’ gaat, doe ik wat mij redelijk lijkt. Ik vind het verbieden en ‘ongeoorloofd’ zijn van zaken, op het pietluttige af, vaak beschamend. Want hoe vaak heb ik niet iemand moeten geruststellen: zeg nou niet: dit mag niet en dat moet, zeg gewoon: volgens de traditie gaat het zo, maar het kan ook anders. Wat zijn mensen dan opgelucht, ze voelen zich meteen niet meer dom, want dat ben je als je dingen ‘fout’ doet. Fout? We zitten toch niet meer op school sommen te maken, waar je een rode streep doorheen krijgt als het antwoord niet klopt?
Met Rosj Hasjana hebben we weer brood in het water kunnen gooien, als symbool voor het wegwerpen van onze ‘zonden’. Waren dat geen fouten?
Ja, wel als we iemand hebben beschaamd, geen aandacht hebben gegeven, gekwetst of genegeerd, kortom als we de relatie met de ander hebben geschaad. Dat moeten we proberen goed te maken.
Van mij mag iedereen naar elke eigen sjoel blijven gaan, maar wat meer liefdevolle vriendelijkheid tegenover elkaar is toch een mooie wens voor het nieuwe jaar. En dat geldt niet alleen voor ons Joden, maar voor iedereen. Verder hoop ik dat er nou eens een echt Joods homohuwelijk kan worden gesloten en natuurlijk, dat vaderJoden meer erkenning krijgen.
En soms, heel soms, hoef je geen nieuwe sjoel op te richten, maar verandert er wat ten goede in je oude sjoel. Dat is pas echt tesjoewa, terugkeren op het pad van vernieuwing.
Zo keren we terug naar elkaar.
Dan klinkt de sjofar zoals in de versie van psalm 27 van Havi Mandell.
I will sound the shofar
Waking me from the slumber of confusion, of fear, of illusion.
Hear me as I sing out to You.
Hear me even in my whispers.
Show me the way home when I wander in the darkness.
I turn and return to You.
Sjana tova!
