Ik had het er al een tijdje moeilijk mee als ik alle berichten las over de misstanden bij Shell, Chemours en andere grote bedrijven. Hun macht en die van iemand als Elon Musk zijn gigantisch en ik kreeg opeens het nare gevoel dat die complotdenkers toch gelijk hadden.

De wereld lijkt te worden beheerst door deze nietsontziende, op geld beluste individuen en bedrijven. Tel daar het populisme bij op van een VVD'er als Henk Kamp, die de gevoelens van de onderbuik van de samenleving laat prevaleren boven de gewone feiten over de fraude in Nederland en voilà, je bent zo het konijnenhol in getrokken.

Waar bleef mijn geloof in de democratie en de grote groep wél betrokken burgers die onvermoeibaar vechten voor een betere wereld?

Gelukkig was daar Naomi Klein, die in een interview in NRC een duidelijk onderscheid maakt tussen de echte bezorgdheid van burgers over de politieke invloed van grote bedrijven en miljardairs, en het geloven in complotten. De waarheid wordt door de complotdenkers vermengd met allerlei beweringen zonder bewijs. De overheid negeert de emoties die daar achter zitten, volgens Naomi Klein. Zondebokken zijn dan gauw gevonden. Haar boek Dubbelganger gaat daarover. Ze zag haar naamgenoot Naomi Wolf van actieve feministe afglijden naar complotdenkster die ongevaccineerden vergelijkt met Joden tijdens de Sjoa. Klein waarschuwt voor het onderschatten van die extremistische stromingen van complotdenkers.

Ik denk dat we dat in Nederland niet doen, maar hier worden ze dan weer vaak teveel in de watten gelegd. Stel je voor dat we mensen zouden wegzetten als wappies, dat scheelt straks bij de verkiezingen weer stemmen. Ik denk trouwens niet dat ze naar de stembus gaan, hun vertrouwen in de politiek is minimaal.

Dat is wat Naomi Klein bepleit, het vertrouwen terugwinnen, om mensen uit hun konijnenhol te halen. Misschien is er al een keerpunt, met Frans Timmermans en Pieter Omtzigt, die nu gaan meedoen aan de verkiezingen. Het zijn charismatische mannen die als brave huisvaders hun kinderen over de bolletjes strijken: kom maar bij pappa, die weet hoe het moet en dan komt alles goed.

Met dit gevoel van hoop voor de toekomst gaan we het nieuwe jaar 5784 in. Maar eerst nog even zelf terugkijken en onze eigen misstappen nagaan om aan het eind van Jom Kipoer opgelucht te kunnen zeggen: nog vele jaren!