De hele week dacht ik al na over vergeving, het is immers de tijd van het jaar ervoor. Rabbijn Jonathan Sacks maakt het heel eenvoudig in vijf punten:
1. Vraag je af: waarom zegt iemand dit? Is hij/zij altijd zo tegen iedereen? Zo ja, dan kun je afstand nemen.
2. Pijn is een emotie die niet te controleren is. Die kun je helen door: goed te slapen, veel te bewegen en de tijd te nemen.
3. Je kunt ook de confrontatie aangaan en vragen: begreep je hoe erg je mij kwetste?
4. Je mag boosheid toelaten, erkennen dat je kwaad bent.
5. Ten slotte, bedenk: over mijn leven beslis ik zelf, dat laat ik niet door een ander bepalen. Dan kun je loslaten. Dát is vergeven.
Dat is mooi duidelijk. Maar een vriendin zei: ho ho, die pijn moet je eerst wel toelaten, je eigen maken, anders blijft die ergens in je lichaam vastzitten. Want kwetsen doet ook fysiek pijn, dat is wetenschappelijk bewezen.
Zelf bedacht ik dat je vooral moet erkennen of je zelf fout zat en geen smoesjes moet verzinnen, en dat je vooral niet de schuld alleen aan de ander moet geven. Want diep van binnen weet je het best, alleen stop je het weg, ontken je het of overschreeuw je het. In sjoel op Jom Kipoer het ‘Asjamnoe’ zingen helpt, je noemt alle misdragingen op en jij alleen weet welke op jou slaat. En de Eeuwige natuurlijk.
Marjoleine de Vos schreef over vergeven in NRC. Zij worstelt ermee en vraagt zich af wat vergeven eigenlijk is: iemand niet langer iets nadragen? Ze heeft als atheïste geen kader en moet het zelf uitzoeken. Dat is prima, ik wil niemand bekeren, maar uitgaand van het Joodse gedachtegoed heb je al veel handvaten om het probleem aan te pakken. Daarbij kun je er zelf altijd nog meer bij bedenken, maar je hoeft niet alles zelf te verzinnen.
Alleen iemand iets niet langer nadragen, is te kort door de bocht, vind ik. Dan blijft het aangedane leed bestaan. Het gaat dieper. Je erkent de fouten van de ander en je eigen gekwetstheid, maar neemt er afstand van voor jezelf, niet voor de ander.
In dat geval gaat het niet om heel ernstige misdragingen, terwijl bijvoorbeeld de MeToo-slachtoffers terecht vragen om erkenning en genoegdoening. Of zij de dader willen vergeven is aan henzelf, maar alleen als ze het kunnen en het hen helpt om verder te gaan. Ik dacht dat er in het christendom een verplicht erbarmen was (zie het ‘Onze Vader’), maar gelukkig las ik bij de EO dat er ook dominees zijn die dat nuanceren. Weer een vooroordeel beslecht …
Marjoleine de Vos stelt ook de vraag of je jezelf mag vergeven als de ander dat niet heeft gedaan. Dan leg je het probleem bij de ander en stel je je afhankelijk op. Die ander moet er zelf mee in het reine komen. Je hebt het geprobeerd, de ander weigert en dan is het uiteindelijk een zaak tussen jou en YAH, de Eeuwige, of hoe je het ook wilt benoemen.
In het oude machzor van Beit Ha'Chidush stond een hele reeks van wijze citaten over vergeven, helaas zonder bronvermelding. “De zoetste wraak is om te vergeven” was er een van.
Het nieuwe jaar is begonnen, de appeltjes met honing waren weer zoet; de sjofar heeft ons weer opgeroepen tot bezinning en inkeer en we hebben onze 'zonden', misstappen, in het water gegooid. De Uilenburgergracht lag er vol mee. Tot de meeuwen kwamen, die ze meenamen.
Nu wachten we tot het ‘Kol Nidré’ weer klinkt en dan kunnen we ons een etmaal overgeven aan … helemaal niets. Je hebt nagedacht, het goed gemaakt of niet en dan mag je luisteren naar het ‘Avinoe Malkénoe’ en de andere prachtige gebeden. De buitenwereld bestaat één dag per jaar even niet. Tot de sjofar weer klinkt en het nieuwe jaar echt begint.
Sjana tova!
